Αναρχοατομικισμός

Ατομικιστικός αναρχισμός

Ο “ατομικισμός” είναι μια από αυτές τις λέξεις, όπως ο “αναρχισμός” και ο “εγωισμός”, που έχουν κακοποιηθεί αρκετά, είτε από άγνοια, είτε από πρόθεση. Για πολλούς ριζοσπάστες είναι συνώνυμη με την ασυδοσία της καπιταλιστικής ζούγκλας και κάποιοι υπέρμαχοι του καπιταλισμού έχουν προσπαθήσει να τη χρησιμοποιήσουν για να τεκμηριώσουν την οικονομική εκμετάλλευση και το μονοπώλιο. Όμως, μια λίγο πιο ευφυής σκέψη σχετικά με τη φύση της καπιταλιστικής κοινωνίας, με τους πανταχού παρόντες αφέντες και τους μαζάνθρωπους της, είναι αρκετή για να υπονομεύσει αυτήν την αντίληψη. Τι το ατομικιστικό υπάρχει στις στρατιές των κυρίων της πόλης, που κινούνται σε βηματισμό μέσα και έξω από τα γραφεία τους, την ίδια ώρα, πέντε μέρες την εβδομάδα και που στο μεσοδιάστημα φυτοζωούν στα κελιά τους στα προάστια; Και πόσο ατομικιστικά είναι τα κοπάδια των βιομηχανικών εργατών, που στέκονται μπροστά από το θεό-μηχανή και επαναλαμβάνουν τα ίδια υποτακτικά τελετουργικά ολόκληρη τη ζωή τους; Το να ρωτάς αυτές τις ερωτήσεις, σημαίνει το να τις απαντάς.

Ατομικιστές

Οι ατομικιστές αναρχικοί δεν επιθυμούν να είναι ακόμα μια μονάδα στις στατιστικές των εκατομμυρίων υπάκουων πολιτών. Έχουν αφαιρέσει τον εαυτό τους από το κοπάδι και η αναρχία τους υπάρχει στη δύναμή τους να επιβεβαιώνουν τον εαυτό τους. Έχουν αποκόψει την αναρχία τους από όλους τους δημοκρατικούς και σοσιαλιστικούς μύθους. Στο διάολο με το “ο λαός θέλει αυτό” ή το “οι εργάτες θέλουν το άλλο”! Ας ζήσουμε τις δικές μας ζωές, ας ακολουθήσουμε τα δικά μας ενδιαφέροντα, ας είμαστε οι εαυτοί μας. Ο ατομικιστής θα ακολουθήσει τον δικό του δρόμο, ακόμα και αν πρέπει να το κάνει μόνος. Δεν θα ήταν και πολύ ατομικιστής, εάν δεν το έκανε.

Κυβέρνηση

Αλλά, αν το άτομο ζει για τον εαυτό του, τότε τι τον εμποδίζει από το να κυριαρχεί πάνω στους άλλους; Τουλάχιστον δύο πράγματα. Πρώτον, εάν οι άλλοι έχουν την ίδια ατομική θέληση με εκείνον, τότε θα την προτάξουν ενάντια στη δική του και συνεπώς, θα ματαιώσουν τις προσπάθειές του. Δεύτερον και σημαντικότερο, οι ατομικιστές ξέρουν πως η εξουσία είναι μια σχέση μεταξύ κυρίαρχου και κυριαρχούμενου, που δένει και καταστρέφει την ανεξαρτησία και των δύο. Όπως σωστά το έχει θέσει ο Μαξ Στίρνερ:

“Εκείνος, που για να υπάρξει πρέπει να υπολογίζει στην απουσία θέλησης των άλλων, δεν είναι παρά το κατασκεύασμα αυτών των άλλων, όπως ο κύριος είναι κατασκεύασμα του υπηρέτη. Αν έπαυε να υπάρχει υποταγή, θα τελείωνε και η κυριαρχία.”

Οι ατομικιστές αναρχικοί δεν θεωρούν την κυβέρνηση ως απλώς το παράγωγο μιας συνωμοσίας από πλευράς λίγων μοχθηρών για να καταπιέζουν τους αθώους πολλούς. Οι πολλοί δεν θα κυβερνούνταν, αν δεν ήθελαν να κυβερνούνταν, αν ήταν ικανοί να κυβερνήσουν τον εαυτό τους. Οι κυρίαρχοι και οι κυριαρχούμενοι είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος μιας νομισματικής μονάδας, που οι ατομικιστές απορρίπτουν. Ο δικός τους τρόπος βρίσκεται μακριά και από τους δύο.

Συνεργασία

Η ατομικότητα απορρίπτει κάθε συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων; Ο ατομικιστής συνμφωνεί με τον Ίψεν πως “δυνατότερος είναι εκείνος που στέκεται μόνος”, αλλά αναγνωρίζει την αξία της συνεργασίας για να ικανοποίησει κάποιες από τις ανάγκες του. Δεν υπάρχει τίποτα αντιφατικό σε αυτό, γιατί μόνο εκείνος, που είναι ικανός να είναι δυνατός από μόνος του, μπορεί να δημιουργήσει αυθεντικά ελεύθερες ενώσεις με άλλους. Αλλά, μια τέτοια ένωση δεν είναι αυτοσκοπός, διαρκεί μόνο όσο εκείνοι που τη συγκροτούν θεωρούν πως τους είναι χρήσιμη. Δεν είναι κάτι το ιερό, προς το οποίο τα μέλη του έχουν καθήκοντα. Είναι δημιούργημα και υπηρέτης τους, τίποτα περισσότερο.

Οικονομία

Σχετικά με την οικονομία, ο ατομικιστής δεν πιστεύει στον κολλεκτιβισμό, είτε αυτός είναι σοσιαλιστικός, είτε συνδικαλιστικός, είτε κομμουνιστικός. Για αυτόν, η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής είναι ο τρόπος να αποκτήσει εγγυημένα ο παραγωγός το προϊόν ή κάτι αντίστοιχο. Σε αυτόν τον τομέα, όπως και σε άλλους, οι ατομικιστές είναι πρώτα από όλα πλουραλιστές και θεωρούν εξουσιαστικό κάθε σύστημα, που θα τους δεσμεύει σε οποιαδήποτε οικονομική σχέση και θα τους εμποδίζει να μπορούν να επιλέξουν εναλλακτικές. Η διαφορά μεταξύ της αντίληψης του ατομικιστή και του κολλεκτιβιστή για την οικονομία βρίσκεται στο ότι ο πρώτος αφήνει κάθε άτομο ελεύθερο να παρέχει στον εαυτό του ό,τι χρειάζεται για να καλύψει τις ανάγκες του, ενώ ο δεύτερος θέλει να κάνει την κοινωνία τον πάροχο και το διαχειριστή των μέσων διαβίωσης. Κάθε σύστημα, που εξαρτά το άτομο από την καλή ή κακή πρόθεση των άλλων, είναι απεχθές στους ατομικιστές. Λίγο τους ενδιαφέρει αν τα μέσα παραγωγής βρίσκονται στα χέρια μιας μονοπωλιακής μειοψηφίας, του κράτους, μιας ομοσπονδίας συνδικαλιστών ή της Κομμούνας, αν δεν έχουν ανεξαρτησία ή ελευθερία επιλογής.

Επανάσταση

Αλλά, οι υποθέσεις για μια μελλοντική οικονομία έχουν μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Οι ατομικιστές δεν σκοπεύουν να περιμένουν την “επαύριο της επανάστασης” για να ωφεληθούν από τις ιδέες τους. Είναι το σήμερα που τους ενδιαφέρει και όχι ένα υποθετικό μέλλον. Ο ατομικιστής καλοδέχεται όποιον ταξιδεύει σε έναν δρόμο παρόμοιο με το δικό του, αλλά δεν χρειάζεται κανέναν για να ξεκινήσει το ταξίδι του. Ο χριστιανός κοιτάζει τη θέληση του θεού του, ο μαρξιστής και ο συνδικαλιστής τη θέληση του επαναστατικού προλεταριάτου, αλλά ο ατομικιστής κοιτάζει τη δική του θέληση και δεν βασίζεται σε τίποτα έξω από αυτόν. Συνεπώς, δεν πιστεύει στην “ιστορική διαλεκτική”, στο “αναπόφευκτο αποτέλεσμα του ταξικού αγώνα”, τη “νομοτελειακή διαδικασία” ή σε κάποια άλλη συλλογική, ομαδική ή υπερφυσική δύναμη ως το δρόμο για την απελευθέρωσή του. Η αυτο-απελευθέρωση είναι η μόνη μορφή απελευθέρωσης που έχει για αυτόν σημασία. Δεν έχει καιρό για ναρκωτικά χιλιετηρίδων ως καταπραϋντικό για τις τωρινές δυστυχίες και τους σημερινούς εξαναγκασμούς.

Sidney E. Parker

Το κείμενο έχει δημοσιευτεί στο βιβλίο Εχθροί της Κοινωνίας: Μια ανθολογία ατομικιστικής και εγωιστικής σκέψης, των εκδόσεων Ardent Press.

Πηγή: In the Belly of the Beast

“Ένα σπουδαίο, παράτολμο, ξεδιάντροπο, ασυνείδητο, περήφανο έγκλημα”

“Μέσω του εγκλήματος, ο εγωιστής έχει επιβεβαιώσει τον εαυτό του και έχει χλευάσει το ιερό· η διάσταση με το ιερό ή μάλλον καλύτερα από το ιερό μπορεί να γενικευθεί. Μια επανάσταση δεν επιστρέφει ποτέ, αλλά ένα σπουδαίο, παράτολμο, ξεδιάντροπο, ασυνείδητο, περήφανο έγκλημα δεν σιγοβροντάει ήδη στο μακρινό κεραυνό και δεν βλέπετε πως ο ουρανός γίνεται δυσοίωνα σιωπηλός και ζοφερός;” -Μαξ Στίρνερ

Μιλάω με λέξεις για πράγματα που οι λέξεις μπορούν μόνο να δείξουν. Αυτό βέβαια είναι αλήθεια οποτεδήποτε κάποιος μιλάει για κάτι, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις, όπου οι γλωσσικοί περιορισμοί γίνονται πιο εμφανείς και οι εξηγήσεις αναγκαίες, παρόλο που προσθέτουν περισσότερες λέξεις στο μίγμα. Ο Στίρνερ χρησιμοποιούσε τις λέξεις με έναν κοφτερό, αιχμηρό, άμεσο τρόπο. Εξαιτίας της ευκρίνειας της γλώσσας του, μου φαίνεται δύσκολο να μην αντιλαμβάνομαι την παρεξήγηση ως σκόπιμη, ως επιλογή. Αλλά, εγώ μιλάω τη δική μου γλώσσα. Ξέροντας τα όριά της, γνωρίζοντας πως είναι αντίστοιχη ενός δάχτυλου που δείχνει, όχι μια έκφραση των πραγματικών πραγμάτων που δείχνει και ξέροντας την επιθυμία μου να σας μεταδώσω κάτι χρήσιμο και σημαντικό, θα πασχίσω να είμαι σαφής και θα προσφέρω εξηγήσεις, όπου νιώθω πως χρειάζονται.

Αυτό, για το οποίο έχω σκοπό να μιλήσω, είναι μια πτυχή του έργου του Στίρνερ, που θεωρώ ουσιαστική για κάθε αυθεντικά αναρχική προσπάθεια, π.χ. μια προσπάθεια που συνειδητά στοχεύει στον τερματισμό της δικιάς σου και της δικιάς μου υποδούλωσης από οποιονδήποτε αφέντη, κάθε εξουσία[1], κάθε ιδεολογία, κάθε υποτιθέμενη ανώτερη δύναμη, μέσω της οποίας εσύ και εγώ αλλοτριώνουμε τις ζωές μας, τις δραστηριότητές μας, τους κόσμους μας. Μιλάω για τη στιρνερική καταστροφή του ιερού.

Βέβαια, αυτή η πτυχή του έργου του Στίρνερ, δεν μπορεί να αποκοπεί από το όλον και δεν προσπαθώ να κάνω εδώ έναν τέτοιο διαχωρισμό. Διαλέγω αυτό το σημείο ως αφετηρία για όλο το έργο, γιατί ξεκινώντας από εδώ, νομίζω πως μπορώ να δείξω τη χρησιμότητα του έργου του Στίρνερ για την αναρχική προσπάθεια και να προσφέρω ένα εργαλείο -ή καλύτερα μια ολόκληρη εργαλειοθήκη, για όποιον είναι πρόθυμος να το εξερευνήσει- στους άλλους, ώστε να το χρησιμοποιήσουν στη μάχη ενάντια στην υποδούλωση και την αλλοτρίωση. Αναπτύσσουμε τα ισχυρότερα εργαλεία και όπλα μας, όταν βρισκόμαστε στην επίθεση και η στιρνερική επίθεση στο ιερό ήταν καταστροφική.

Το έργο του Στίρνερ δεν είχε ως στόχο τη δημιουργία μιας μελλοντικής, ιδανικής κοινωνίας ή κόσμου. Μιλούσε για έναν τρόπο να αντιμετωπίζουμε τον κόσμο εδώ και τώρα. Φαίνεται πως κανείς από τους επικριτές του δεν κατάφερε να δει αυτήν την πτυχή αυτού που έκανε ο Στίρνερ και έτσι, σχεδόν κάθε κριτική που έχω διαβάσει είναι μικροπρεπής και σε λάθος κατεύθυνση. Σχεδόν όλες τους αντιμετωπίζουν το μοναδικό και τον εγωισμό, όπως τα όριζε ο Μαξ Στίρνερ, ως προσδιορίσιμους στόχους προς επίτευξη και δυσφημούσαν αυτά τα υποτιθέμενα ιδανικά. Αλλά, το στοιχείο, που διαπερνά το στιρνερικό έργο, είναι η καταστροφή του ιερού. Κάθε μελλοντικό μέλλον, για το οποίο ίσως πασχίσω, θα τείνει να γίνεται ένα ιερό, που θα στέκεται πάνω και ενάντια σε μένα, αν δεν έχω βασίσει τον εαυτό μου στην άμεση αρπαγή της ζωής μου για μένα εδώ και τώρα. Μόνο σε αυτήν τη βάση της άμεσης κυριότητας μπορεί ένα μελλοντικό ιδανικό, ένα όνειρο καθολικής μετατροπής των κοινωνικών σχέσεων, να είναι δική μου ιδιοκτησία ως προέκταση της δικής μου επιθυμίας. Και αυτό σημαίνει πως ξεκινάω εδώ και τώρα να ζω τον κόσμο που επιθυμώ ως μια έκφραση του εαυτού μου εδώ και τώρα, παρά να περιμένω τον ερχομό κάποιου φαντασιακού παραδείσου.

Τι είναι, λοιπόν, το ιερό; Ο Στίρνερ ήταν πολύ σαφής επ’ αυτού: το ιερό είναι οτιδήποτε έχει γίνει ξένο σε σένα και μένα, έχει τοποθετηθεί πάνω από εσένα και εμένα ως αφέντης ή κάτοχός μας. Με άλλα λόγια, όλα εκείνα τα πράγματα, ιδέες, σχέσεις κλπ, από τα οποία εγώ και εσύ ίσως είμαστε κατεχόμενοι. Επομένως, δημιουργούμε το ιερό μέσω μιας διαδικασίας αποξένωσης και πραγμοποίησης, η οποία δημιουργεί ιδεολογία, φιξαρισμένες ιδέες, που κατέχουν εσένα ή εμένα. Για να το πούμε διαφορετικά, το ιερό είναι αυτό που δεν είναι δικό μου ή δικό σου, αλλά που εγώ ή εσύ είμαστε δικοί του.

Αυτό που ο Στίρνερ αντίτασσε στο ιερό (και επομένως και στην αποξένωση και την πραγμοποίηση) ήταν η κυριότητα. Μπορούμε να την αποκαλέσουμε και αυτοκυριότητα, αρκεί να αντιλαμβανόμαστε πως αυτός ο όρος δεν αναφέρεται στην πραγμοποίηση του εαυτού, τον οποίο εγώ και εσύ διεκδικούμε, αλλά στο ότι εγώ και εσύ υπάρχουμε στο εδώ και στο τώρα, δημιουργούμε τους εαυτούς μας, τις ζωές μας και τους κόσμους μας ως δικά μας αυτήν τη στιγμή, χωρίς να ανήκουμε σε οτιδήποτε εκτός από εμάς. Σε οποιαδήποτε στιγμή, σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν βρεθούμε, εγώ και εσύ καλούμαστε να κάνουμε μια επιλογή: το να γίνουμε σκλάβοι κάποιων εξωτερικών δυνάμεων -που αποτελούν το ιερό- ή το να ανήκουμε σε εμάς, δηλαδή το να δημιουργούμε και να καταναλώνουμε τους εαυτούς μας κάθε στιγμή όπως νομίζουμε, άσχετα με τις συνθήκες που μας επιβάλλονται.

Όταν απαλλοτριώνω τον εαυτό μου, απαλλοτριώνω επίσης και τον κόσμο μου· τον κάνω ιδιοκτησία μου. Η χρήση του όρου “ιδιοκτησία” από το Στίρνερ τη φέρνει καλά στους αναρχικούς και αυτό είναι κατανοητό. Οι οικονομικές αντιλήψεις περί ιδιοκτησίας, που γνωρίζουμε, είναι πολύ στενά συνδεδεμένες με τους θεσμούς υποδούλωσης και εκμετάλλευσης. Αλλά, μέσα στα γραπτά του, ο Στίρνερ κάνει χρήση αυτής της λέξης, δίνοντάς της μια πολύ πιο ευρεία και βαθύτερη σημασία από την απλή οικονομική (αν και αφού μιλούσε για το εδώ και το τώρα, συμπεριελάμβανε και αυτήν την πτυχή στην ευρύτερη, βαθύτερη σημασία του). Αν το ιερό είναι εκείνο, που έχει γίνει ξένο προς εμένα, τότε καταστρέφω το ιερό για τον εαυτό μου, όταν απλώνω τα χέρια και παίρνω αυτό που είναι αποξενωμένο κάνοντάς το δικό μου, ιδιοκτησία μου και το απολαμβάνω και το καταναλώνω ως δικό μου – επομένως, καταστρέφοντάς το. Η καταστροφή του ιερού είναι επομένως, η λήψη της ιδιοκτησίας.

Αλλά, για να το κάνουμε αυτό σαφές, είναι χρήσιμο να κοιτάξουμε πιο βαθιά στο πώς χρησιμοποιεί ο Στίρνερ την έννοια της “ιδιοκτησίας”. Στο βιβλίο του, ο Στίρνερ κατασκεύασε τη λέξη “αποξένωση” (Fremdentum), ώστε να τη χρησιμοποιήσει ως το αντίθετο της ιδιοκτησίας (Eigentum). Έτσι, αυτό που λέει ο Στίρνερ είναι ότι η ιδιοκτησία μου είναι ότι δεν έχει αποξενωθεί από εμένα, είτε εξαιτίας μιας εξωτερικής δύναμης, που δεν μπορώ να ξεπεράσω, είτε εξαιτίας της δικής μου αυτο-αποξένωσης. Αλλά, ο Στίρνερ καταλάβαινε πολύ καλά πως υπάρχει ακόμα ένα είδος “ιδιοκτησίας” μέσα στον κοινωνικό κόσμο, που μας περιβάλλει, η ιδιοκτησία που δεν μπορεί ποτέ να είναι δική σου ή δική μου, η ιερή ιδιοκτησία.

Ιερή είναι όλη η ιδοκτησία, που εγκρίνεται από το κράτος, από την κοινωνική τάξη ή κάποια άλλη θεσμική ή φαντασιακή ανώτερη δύναμη. Επομένως, συμπεριλαμβάνει την ιδιωτική και τη δημόσια ιδιοκτησία καθώς και κάθε συλλογική, κοινωνική ή κομμουνιστική ιδιοκτησία, εφόσον αυτή προστατεύεται μέσω της επικύρωσης από μια ανώτερη δύναμη ενάντια στην άνευ έγκρισης ατομική χρήση. Και η ιερή ιδιοκτησία καταστρέφεται απλά με το να “απλώσεις τα χέρια” και να την πάρεις. Αντιτασσόμενος στην ιερή ιδιοκτησία, η ιδιοκτησία κάποιου είναι ότι μπορεί να πάρει και να απολαύσει, καταναλώνοντάς το. Περιμένουν από εμένα να σεβαστώ την ιερή ιδιοκτησία, αλλά ως κύριος του εαυτού μου, δεν το κάνω.

Τώρα, όπως είπα παραπάνω, ο Στίρνερ δεν έδωσε καμιά εικόνα για κάποιο ιδανικό μέλλον. Μιλούσε για την αντιμετώπιση των κόσμων μας εδώ και τώρα. Το να του ασκείται κριτική επειδή μιλούσε για “ιδιοκτησία”, χρήματα”, “ανταλλαγή”[2] κλπ., χωρίς να γίνεται προσεκτική εξέταση του πώς μιλάει για αυτά, υπό το φώς της εμμονής αυτής, που τίθεται ως προαπαιτούμενο για μια εντελή καταστροφή του ιερού, σημαίνει πως έχει χαθεί το νόημα. Για αυτόν τον λόγο, η περιβόητη κριτική των Μαρξ-Ένγκελς είναι ανάξιας λόγου. Η ιδιοκτησία, όπως την εννοεί ο Στίρνερ, είναι κάτι αντίθετο από τον αστικό και καπιταλιστικό ορισμό. Αλλά, στον κόσμο που ζούσε, έπρεπε να αντιμετωπίσει την αστική ιδιοκτησία με τον τρόπο που αυτή έπαιρνε μορφή εντός της κοινωνικής πραγματικότητας και στον κόσμο που ζούμε εσύ κι εγώ, πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον καπιταλιστικό ορισμό της ιδιοκτησίας όπως παίρνει μορφή σε αυτόν τον κόσμο, με άλλα λόγια, ως ιερή ιδιοκτησία, επικυρωμένη ιδιοκτησία, περιουσία υπό την προστασία του κράτους και της αστυνομίας, αλλά ακόμα χειρότερα, πολύ συχνά και υπό την προστασία των δικών μου και των δικών σου ηθικών δισταγμών, της δικής σου και της δικής μου συνείδησης, των μπάτσων που έχουμε δημιουργήσει στα στοιχειωμένα κεφάλια μας.

Αρκετές φορές, ο Στίρνερ στο βιβλίο του ασχολείται με την κατάσταση των προλετάριων. Και για εκείνους που δεν το καταλαβαίνουν, η αντίθεσή του στην ιερή και την ατομική ιδιοκτησία γίνεται ξεκάθαρη. Οι προλετάριοι είναι δίχως περιουσία μέσα στην κοινωνία. Αυτό που κατέδειξε ο Στίρνερ είναι πως οι κομμουνιστές δεν θέλουν να τερματίσουν αυτήν την προλεταριακή κατάσταση, αλλά να τη γενικεύσουν. Υποστηρίζουν πως θα το κάνουν αυτό καταργώντας την ιδιοκτησία, αλλά αυτό που κάνουν, στην πραγματικότητα, είναι να δίνουν μια ιερή κυριότητα, πάνω σε όλα τα πράγματα, στο φάντασμα που επιθυμούν: κοινωνία, ανθρωπότητα, “είδος”, “ανθρώπινο ον”, ανθρώπινη κοινότητα -μόνο που, στην πραγματικότητα, θα είναι πάντα κάποια μορφή κράτους αυτό που θα έχει την κυριότητα και θα την παραχωρεί, αφού τα φαντάσματα χρειάζονται μια θεσμοθετημένη δομή για να διαχειρίζονται την περιουσία τους. Επομένως, οι κομμουνιστές θα αφήσουν τους προλετάριους εκεί ακριβώς που βρίσκονται και τώρα· δίχως περιουσία, περιμένοντας την παραχώρηση από τον ιδιοκτήτη. Πάντα στην αναμονή, πάντα στην ένδοια. Ο Στίρνερ κατέδειξε πως δεν είναι τόσο η ιδιοκτησία όσο η ιερότητά της που πρέπει να καταστραφεί. Και ο καθένας από εμάς μπορεί να το κάνει αυτό εδώ και τώρα. Υπάρχουν δύο πράγματα, που αποτρέπουν τους προλετάριους να πάρουν αυτά που επιθυμούν. Το πρώτο είναι ο διαρκής σεβασμός τους προς την ιερότητα της ιδιοκτησίας. Οι κοινωνιστές, οι οποίοι θα έδιναν την υψηλή κυριότητα στην κοινωνία ως αντίταξη σε εσένα κα εμένα, ενθαρρύνουν αυτόν τον σεβασμό. Οι κομμουνιστές, που θα την έδιναν στο είδος ή στην ανθρώπινη κοινότητα, ενθαρρύνουν αυτόν το σεβασμό. Αλλά, τελικά, είναι ο ίδιος ο προλετάριος ατομικά, που διατηρεί το σεβασμό, παραμένοντας σκλάβος στα φαντάσματα που έχει στο κεφάλι του, στην ηθική, στον σεβασμό για την αφηρημένη ιδιοκτησία, την κοινωνία, την ανθρωπότητα. Για να απαλλαγεί από αυτόν τον σεβασμό, να γίνει δικός του και να καταβροχθίσει αυτά τα φαντάσματα.

Μόλις ο προλετάριος γίνει δικός του, παύει να είναι δίχως ιδιοκτησία και παύει να σέβεται την ιδιοκτησία. Το μόνο πράγμα, που συνεχίζει να στέκεται στο δρόμο του για να πάρει αυτά που επιθυμεί, είναι η δύναμη, η εξουσία εκείνων που ελέγχουν την ιδιοκτησία εντός κοινωνίας. Στο μέτρο που του είναι δυνατό, θα απλώσει τα χέρια του και θα πάρει αυτό που επιθυμεί και εκεί που οι δυνατότητές του είναι μικρότερες των επιθυμιών του, θα προσπαθήσει να αυξήσει τη δική του δύναμη. Ο Στίρνερ είναι αρκετά σαφής στο ότι αυτή είναι μια από τις χρήσεις των εγωιστικών ενώσεων. Αν ένα άτομο σε μια περιοχή διεκδικεί όλην τη γη ως περιουσία του, άλλοι στην περιοχή μπορούν να θρηνήσουν για την κατάστασή τους, να εξεγερθούν ατομικά και μέσω του εγκλήματος (της βεβήλωσης του ιερού), να διατηρήσουν κάπως το βιοπορισμό τους ή μπορούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους (σχηματίζοντας μια ένωση εγωιστών), να εξεγερθούν μαζί και να καταλάβουν τη γη του μπάσταρδου. Αν επιτύχουν, μπορούν μετά να αποφασίσουν μεταξύ τους πως θα χειριστούν αυτό που τώρα είναι ιδιοκτησία τους. Αλλά, αυτό συνέβη μόνο επειδή απέρριψαν την ιερότητα της ιδιοκτησίας και δεν απέφυγαν να απλώσουν τα χέρια σε αυτό που επιθυμούν, περιμένοντας και από τους άλλους να κάνουν το ίδιο.

Κάποιοι (συμπεριλαμβανομένου και του Joseph Dejacque) σκέφτηκαν πως μια μορφή κομμουνισμού θα ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα του εγωισμού. Διαφωνώ, γιατί θεωρώ πως ο κομμουνισμός πρακτικά είναι η διαχείριση της ιδιοκτησίας, η οποία υποθετικά κατέχεται περισσότερο από κάποιο αφηρημένο συλλογικό ον, παρά από κάποιο πραγματικό και ζωντανό. Επομένως, διατηρεί το ιερό και ο εγωισμός που εμπλέκεται σε αυτόν είναι κίβδυλος εγωισμός -ο εγωισμός εκείνου που είναι πεπεισμένος πως τα συμφέροντά τους φροντίζονται καλύτερα εξυπηρετώντας κάποιον ανώτερο σκοπό. Όμως, η πρακτική της κυριότητας μπορεί εύκολα να φανεί ως ένα είδος κομμουνισμού. Αν η ιδιοκτησία δεν είναι ιερή, ό,τι επιθυμώ και έχω την ικανότητα να αδράξω είναι δικό μου και αν προτιμώ να έχω ευχάριστες και διασκεδαστικές σχέσεις με τους γύρω μου, τότε μπορώ πολύ εύκολα να δουλέψουμε από κοινού και να διαχειριστούμε αυτό που είναι δικό μου, δικό σου, δικό της, δικό του και ούτω καθεξής, έτσι ώστε όλες οι αναγκαιότητες και πολλές από τις ομορφιές να είναι ελεύθερα προσβάσιμες σε κάθε άτομο, που επιθυμεί να απλώσει τα χέρια του σε αυτές. Αλλά, δεν θα υπήρχε κάποια αφηρημένη ιδέα, κανένα φάντασμα, να στέκεται πάνω από εμάς ως ο πραγματικός κάτοχος των πάντων, ούτε κάποια διοίκηση, που θα εξασφαλίζει ισότιμες σχέσεις ή τη διατήριση του ηθικού κανόνα “από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του”. Δεν θα ήταν κομμουνισμός, αλλά αμοιβαία κυριότητα.

Αλλά, αυτό δεν είναι το μέρος που είμαι τώρα εγώ ή εσύ (εκτός ίσως από μικρές ομάδες φίλων). Αντιμετωπίζουμε έναν κόσμο, που τον στοιχειώνει το ιερό και ο καθένας από εμάς πρέπει να καταστρέψει αυτό το ιερό και να ανακτήσει ό,τι είναι δικό μας, κάθε στιγμή, άμεσα, καταστρέφοντας τα πάντα που μας εμποδίζουν. Ο καθένας από εμάς πρέπει να ζήσει τη δική του ζωή, τις δικές του δραστηριότητες, τον δικό του κόσμο, ενάντια στον κόσμο του ιερού.

Σημειώσεις:

1. Ξέρω πως υπάρχουν εκείνοι, που θα ισχυριστούν πως αυτή η λέξη είναι “πολύ ασαφής”, απλά λόγω των πολλών νοημάτων της, αλλά μόνο αν είσαι ένας ηλίθιος, είτε από αυθεντική βλακεία είτε από ιδεολογική τύφλωση, δεν καταλαβαίνεις τι εννοώ…

2. Στην κομμουνιστική θεωρία, η ουσία βρίσκεται στην περιουσία και την ανταλλαγή. Νομίζω πως αυτό χάνει το νόημα, καθώς (όπως έδειξε ο Στίρνερ) η “ιδιοκτησία μπορεί να λάβει πολλές, κάποιες φορές αντιθετικές, μορφές και επίσης, ακόμα και όταν συζητάμε, ανταλλάσσουμε λέξεις. Αντίθετα, αυτό που είναι απαραίτητο για την οικονομία είναι ένα κανονικοποιημένο σύστημα αξίας, δηλαδή ένα σύστημα, στο οποίο δεν μετράει η αξία που εγώ ή εσύ δίνουμε στα πράγματα, αλλά δεχόμαστε τον ορισμό της αξίας από κάποια ανώτερη δύναμη και μετά μετράμε και υπολογίζουμε, σύμφωνα με τους επιβαλλόμενους όρους, σύμφωνα με την ιερή αξία αντί με τους δικούς μας όρους. Επομένως, το μέτρημα και ο υπολογισμός είναι καθοριστικές δραστηριότητες της οικονομίας και είναι δραστηριότητες που κάνουμε, όχι πράγματα.

Wolfi Landstreicher

Πηγή: Machorka

“Στιρνερισμός” του Émile Armand

Ήταν στο Μπαϊρόιτ της Βαυαρίας, στις 25 Οκτωβρίου του 1806, που ο Μαξ Στίρνερ [1] ήρθε στον κόσμο. Δεν ήταν ένας συγγραφέας εξαιρετικά γόνιμος, καθώς ήταν πολύ απασχολημένος με τα προβλήματα της ζωής. Από τα γραπτά του, ένα παρέμεινε, ένας τόμος στον οποίο αφοσιώθηκε απόλυτα, εκείνος στον οποιόν εξέφρασε το σύνολο της σκέψης του και προσπάθησε να δείξει τη διέξοδο για τους ανθρώπους του καιρού του: Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του [2].

Υπάρχει ο Στίρνερ και η εργασία του, υπάρχει το Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του και ο “Στιρνερισμός”. Συμβαίνει το γεγονός ότι απευθυνόμενος στους ανθρώπους της εποχής του, ο Μαξ Στίρνερ απευθύνεται στους ανθρώπους κάθε εποχής, αλλά χωρίς να αναλαμβάνει το ρόλο του δελεαστικού προφήτη, που βροντάει με θεατρικό τρόπο από τα βάθη του σπηλαίου του, κάτι που τόσο καλά έκανε ο Νίτσε. Ούτε μας παρουσιάζεται ο Στίρνερ ως ένας καθηγητής, που απευθύνεται στους μαθητές του: Μιλάει σε όλους όσους έρχονται να τον ακούσουν, σαν ένας ομιλητής ή συζητητής, που γύρω του έχει μαζευτεί ένα κοινό, που αποτελείται από κάθε λογής ανθρώπους, τόσο εργάτες όσο και διανοούμενους.

Επίσης, για να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει την οπτική του Στιρνερισμού, πρέπει να αποκόψει το Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του από οτιδήποτε είναι σχετικό με την εποχή που γράφτηκε. Χωρίς αυτήν την προπαρασκευαστική δουλειά, ο αναγνώστης ίσως μπει στον πειρασμό να πιστέψει πως έχει να κάνει με μια εξομολόγηση ή μια φιλοσοφική διαθήκη. Με αυτήν τη θέση στο μυαλό μας, έχουμε μπροστά μας ένα εύρωστο και καλοφυτεμένο δέντρο, μια θεωρία με τέλεια συνοχή και δεν εκπλησσόμαστε πλέον για το γεγονός ότι γέννησε ένα ολόκληρο κίνημα.

Ο στιρνερισμός θεωρεί πως το ατομικό ανθρώπινο ον είναι η βάση και ο λόγος ύπαρξης της ανθρωπότητας· χωρίς τον άνθρωπο δεν υπάρχει ανθρωπότητα· η ολότητα αποκτά νόημα μόνο μέσω του ατόμου. Κάποιος μπορεί να σταματήσει εδώ, εάν δεν μπορεί να αντιληφθεί τι σημαίνει αυτή η πρόταση. Αυτό το κοινωνιολογικό άτομο δεν είναι ένα ον, που θα έρθει στο μέλλον, ούτε ένας υπεράνθρωπος [3], αλλά ένας άνθρωπος όπως εσύ και Εγώ, του οποίου ο ντετερμινισμός τον ωθεί να είναι όπως θα έπρεπε να είναι, τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από εκείνο που έχει τη δύναμη να είναι. Αλλά, είναι ο άνθρωπος που ξέρουμε, αυτό που ο ντετερμινισμός του θέλει να είναι, με άλλα λόγια είναι αυτό που θα έπρεπε να είναι; Αυτό ο άνθρωπος, που βρίσκεται ανάμεσά μας σε χώρους εργασίας ή διασκέδασης, είναι ένα φυσικό προϊόν ή ένα τεχνητό παρασκεύασμα, είναι κάποιος που εκτελεί εθελοντικά το κοινωνικό συμβόλαιο ή συμβιβάζεται εξαιτίας της πλύσης εγκεφάλου, που του κάνουν η παιδεία, η προκατάληψη και οι συμβάσεις κάθε είδους; Αυτό είναι το πρόβλημα, το οποίο προσπαθεί να λύσει ο στιρνερισμός. Επίπεδο Πρώτο!

Για να επιστρέψει το άτομο στο φυσικό του ντετερμινισμό, ο στιρνερισμός επιχειρεί να αποδυναμώσει τους στύλους, πάνω στους οποίους έχτισε ο άνθρωπος της εποχής μας την παράγκα του ως μέλος της κοινωνίας: το Θεό, το Κράτος, την Εκκλησία, τη θρησκεία, τον σκοπό, τη δεοντολογία, την ηθική, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, το δημόσιο καλό, την αυταπάρνηση, την αφοσίωση, το νόμο, το δικαίωμα στο όνομα του θεού, το δικαίωμα στο όνομα του λαού, την ευλάβεια, την τιμή, τον πατριωτισμό, τη δικαιοσύνη, την ιεραρχία, την αλήθεια, εν συντομία τα ιδανικά κάθε είδους. Αυτά τα ιδανικά, του παρελθόντος και του παρόντος, είναι φαντάσματα, που παραμονεύουν σε “κάθε γωνία” του μυαλού του ανθρώπου, που έχουν καταλάβει το μυαλό του, που έχουν μετακομίσει σε αυτό και τον εμποδίζουν από το να ακολουθήσει των εγωιστικό του ντετερμινισμό.

Με τις προκαταλήψεις-φαντάσματα να υποχωρούν η μία μετά την άλλη, με τους πυλώνες της πίστης του και των πιστεύω του να γίνονται συντρίμμια διαδοχικά, το άτομο μένει μόνο του. Επιτέλους, είναι ο εαυτός του, το Εγώ του έχει απεμπλακεί από ολόκληρη εκείνη τη συμμορία, που του προκαλούσε τους συμβιβασμούς και τον εμπόδιζε να παρουσιάσει τον εαυτό του ως τέτοιον. Η tabula rasa [4] έχει ολοκληρωθεί, τα σύννεφα που συσκότιζαν τον ορίζοντα έχουν εξαφανιστεί, ο ήλιος λάμπει έντονα και το μονοπάτι είναι καθαρό. Το άτομο αναγνωρίζει πλέον μόνο έναν σκοπό: το δικό του και δεν τον βασίζει σε τίποτα εξωτερικό, σε καμία από τις φασματικές αξίες, που κάποτε μπούκωναν το μυαλό του. Είναι εγωιστής με την απόλυτη σημασία της λέξης: από εδώ και πέρα, ο μόνος πόρος του είναι η δύναμή του. Όλοι οι εξωτερικοί κανόνες έχουν εκπέσει· έχει απελευθερωθεί από τα εσωτερικά δεσμά, τα οποία είναι πολύ χειρότερα από την εξωτερική προσταγή· τώρα πρέπει να αναζητήσει μόνο μέσα του τον κανόνα και το νόμο του. Είναι ο Μοναδικός και ανήκει στο εαυτό του, έχοντας την πλήρη κυριότητα. Για εκείνον υπάρχει ένα δικαίωμα ανώτερο από όλα τα άλλα: το δικαίωμα στη δική του ευημερία. “Η τιμωρία πρέπει να εξαφανιστεί για να κάνει χώρο για την ικανοποίηση”.

Σκεφτείτε που έχει φτάσει τότε ο Μοναδικός! Καμιά αλήθεια δεν υπάρχει έξω από αυτόν. Δεν κάνει τίποτα για την αγάπη του Θεού ή των ανθρώπων, αλλά για την αγάπη του εαυτού του. Δεν υπάρχει παρά μόνο μια σχέση μεταξύ εκείνου και του γείτονά του: χρησιμότητας ή οφέλους. Κάθε δικαίωμα και κάθε δικαιοσύνη απορρέουν μόνο από τον ίδιο. Δίκαιο είναι εκείνο που θέλει. Επομένως, περιφρονεί όλους τους σκοπούς, που δεν είναι δικοί του! Ο ίδιος, στην τροχιά επίτευξης του στόχου του, δεν είναι ούτε “καλός” ούτε “κακός” (τι λέξεις…). Δηλώνει πως είναι θανάσιμος εχθρός του Κράτους και ασεβής αντίπαλος της νόμιμης ιδιοκτησίας.

Μερικά αποσπάσματα παρμένα από το Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του, θα βοηθήσουν στην κατανόηση του γεγονότος πως ο Στίρνερ δεν χαρίστηκε σε τίποτα και πως ούτε ένα είδωλο δεν κέρδισε το σεβασμό του:

[…] πάντα τοποθετήθηκε ένας νέος αφέντης στη θέση του παλιού και η ανατροπή είναι πάντα – χτίσιμο. Παραμένουμε στη διαφορά μεταξύ του νέου και του γέρου Φιλισταίου. Η Επανάσταση άρχισε μικροαστικά με την εξέγερση της τρίτης νομοκατεστημένης τάξης, της μεσαίας τάξης, και μικροαστικά ξεραίνεται. […]

[…] αν σας έγινε ποτέ ξεκάθαρο πως ο Θεός, οι (δέκα) εντολές κλπ., απλά σας βλάπτουν, πως σας μειώνουν και σας καταστρέφουν, μέχρι το σημείο που θα θέλατε να τα πετάξετε από μέσα σας ακριβώς όπως κάποτε καταδίκασαν οι Χριστιανοί τον Απόλλωνα ή την Άρτεμη ή την ηθική των ειδωλολατρών. […]

[…] όσο υπάρχει ακόμα και ένας θεσμός που δεν διαλύει το άτομο, η κυριότητα και η αυτο-εξάρτησή του Εγώ μου είναι ακόμα πολύ μακριά. […]

[…] αναμφίβολα η κουλτούρα με έκανε δυνατό. Μου έδωσε εξουσία πάνω σε όλα τα κίνητρα, πάνω στις παρορμήσεις της φύσης μου και τις βιαιοπραγίες και τις βιαιότητες του κόσμου. Γνωρίζω και έχω κερδίσει τη δύναμη μέσω της κουλτούρας και δεν χρειάζεται να αφήνω τον εαυτό μου να εξαναγκάζεται από τις ορέξεις, τις ικανοποιήσεις, τα συναισθήματα κλπ. Εγώ είμαι ο αφέντης τους. […]

[…] εκείνος που έχει ξεπεράσει κάποιο από τα όρια του, ίσως δείχνει στους άλλους τον τρόπο και τα μέσα· το ξεπέρασμα των δικών τους ορίων είναι δική τους υπόθεση. […]

[…] έχει περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο οι άνθρωποι αρέσκονταν να πιστεύουν πως είναι κάτοχοι της αλήθειας, δίχως ίσως να σκεφτούν σοβαρά πως πρέπει να είναι οι ίδιοι αληθινοί, ώστε να την κατέχουν. […]

[…] εκείνος, που για να υπάρξει, πρέπει να υπολογίζει την απουσία θέλησης των άλλων, δεν είναι παρά το κατασκεύασμα αυτών των άλλων, όπως ο κύριος είναι κατασκεύασμα του υπηρέτη. Αν έπαυε να υπάρχει υποταγή, θα τελείωνε και η κυριαρχία. […]

[…] για τον λογικό, π.χ. τον “διανοούμενο” άνθρωπο, δεν υπάρχει η οικογένεια ως μια φυσική δύναμη· μια αποκήρυξη των γονέων, των αδερφών κλπ. κάνει την εμφάνισή της. […] [5]

Για τον εγωιστή, που έχει επιτύχει την tabula rasa, που έχει ξεμπερδέξει με τις προκαταλήψεις-φαντάσματα, πάνω σε ποιες ακτές θα ανθίσει ο ντετερμινισμός του; Εδώ βρίσκεται το δεύτερο επίπεδο του στιρνερισμού.

Πολύ απλά πάνω στις ακτές της ένωσης και του ομίλου… Αλλά, μια ένωση σε εθελοντική βάση, μια ένωση εγωιστών, που δεν θα τη στοιχειώνουν τα φαντάσματα της ανιδιοτέλειας, της αφοσίωσης, της θυσίας, της αυταπάρνησης κλπ… Μια ένωση εγωιστών, όπου η δύναμή μας θα μεγαλώνει μέσα από τις ατομικές δυνάμεις των συνεργατών μας, όπου θα τρέφουμε ο ένας τον άλλο, όπου θα παρέχουμε τροφή ο ένας στον άλλο αμοιβαία. Μια ένωση, που ο καθένας υπηρετεί τον εαυτό του, για τους δικούς του σκοπούς, χωρίς να σκοτίζεται για την εμμονή των “κοινωνικών καθηκόντων”. Μια ένωση, που θεωρεί ιδιοκτησία του, όπλο του, εργαλείο του και την οποία θα εγκαταλείπει, όταν έχει πάψει πλέον να του είναι χρήσιμη.

Αλλά, ας μη φανταζόμαστε ότι αυτή η ένωση, αν επιτρέπει στο άτομο να αυτοπραγματωθεί εντός της, απαιτεί οτιδήποτε ως αντάλλαγμα.

Σίγουρα, η στιρνερική ένωση δεν εμφανίζει τον εαυτό της ως μια πνευματική δύναμη ανώτερη από εκείνον που τη συνάπτει – η ένωση δεν υπάρχει χωρίς τα άτομα που την κάνουν, είναι δημιούργημά τους· αλλά κοιτάξτε εδώ: για να εκπληρώσει τον σκοπό της, για να ξεφύγουμε από τα “περιορισμένη ελευθερία, που είναι αξεπέραστη εντός Κράτους και κοινωνίας”, είναι απαραίτητο να καταλάβουμε πως δεν της λείπουν “περιορισμοί και εμπόδια στη θέληση”. Φίλε μου, εγωιστή, θα καταναλώσεις άλλους εγωιστές μόνο υπό την προϋπόθεση να δεχτείς να τους σερβίρεις φαγητό. Εντός της στιρνερικής ένωσης, κάποιος μπορεί ακόμα και να θυσιαστεί για τον άλλον, αλλά όχι επικαλούμενος τον ιερό χαρακτήρα της Ένωσης, αλλά απλά επειδή για εκείνον, η θυσία του εαυτού του, μπορεί να είναι κάτι φυσικό και θεμιτό.

Ο στιρνερισμός αναγνωρίζει πως το Κράτος βασίζεται στη σκλαβιά της εργασίας· αν η εργασία ήταν εθελοντική, το Κράτος θα καταστρεφόταν αμέσως [6]: γι’ αυτό, ο εργάτης πρέπει να πασχίζει για την καταστροφή του κράτους ή εναντίον της εργασίας, που είναι το ίδιο πράγμα.

Επίπεδο τρίτο. Αυτό που μένει, είναι ο τρόπος, με τον οποίον ο εγωιστής ή η ένωση εγωιστών αντιδρά εναντίον των ειδικών και των απατεώνων, που χρησιμοποιούν τα φαντάσματα, που έχουν κατακτήσει τα μυαλά των ανθρώπων για κυριαρχικούς και εκμεταλλευτικούς σκοπούς. Ο στιρνερισμός δεν σκοπεύει να παίξει το ρόλο του Κράτους, αφού το έχει καταστρέψει ή έχει διακηρύξει την αχρηστία του, με σκοπό να εξαναγκάσει εκείνους, που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να σχηματίσουν ενώσεις εγωιστών. Ο στιρνερισμός δεν μιλάει υπέρ της επανάστασης. Ο στιρνερισμός δεν είναι συνώνυμος του μεσσιανισμού. Ενάντια σε εκείνους, που κατέχουν και εκμεταλλεύονται μέχρι το σημείο να αφήνουν τους εκμεταλλευόμενους χωρίς ψωμί ή χωρίς ένα μέρος να μείνουν ή χωρίς να τους πληρώνουν ολόκληρη την εργασία που παράγουν, η εξέγερση είναι κάτι δεδομένο και ταιριαστό. Υπάρχουν μη-οικονομικά αγαθά κάτω από τον ήλιο, ολόκληρα χρηματοκιβώτια γεμάτα με αυτά, να πάρει! Και δεν υπάρχει κανένας συναισθηματισμός, όταν πρόκειται για την επιβεβαίωση των δικαιωμάτων του εαυτού μου ή εκείνων ενός συντρόφου μου στην ευημερία. Το εγώ, που οδηγείται από τη συνείδηση του εαυτού δεν θα υποταχθεί στους ενδοιασμούς, που μπορεί να στοιχειώνουν εκείνους τους ανθρώπους, στων οποίων τα κεφάλια κατοικούν φαντάσματα.

[…] η επανάσταση προστάζει κάποιον να κάνει διακανονισμούς, η εξέγερση απαιτεί εκείνος να ανυψωθεί και να εξάρει τον εαυτό του. […]

[…] πηγαίνω γύρω από την πέτρα που φράζει το δρόμο μου, μέχρι να έχω αρκετό μπαρούτι για να την ανατινάξω. Πηγαίνω γύρω από τους νόμους των ανθρώπων, μέχρι να έχω αρκετή δύναμη για να τους καταρρίψω. […]

[…] ένας λαός δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, παρά μόνο εις βάρος του ατόμου, καθώς δεν είναι το άτομο το κύριο σημείο σε αυτήν την ελευθερία, αλλά ο λαός. Όσο πιο ελεύθερος είναι ο λαός, τόσο πιο δεμένο είναι το άτομο· οι Αθηναίοι, ακριβώς τότε που ήταν πιο ελεύθεροι από ποτέ, εφηύραν τον οστρακισμό [7], εξόριζαν τους άθεους και δηλητηρίασαν τον πιο τίμιο στοχαστή [8]. […]

[…] γι’ αυτό στραφείτε στους εαυτούς σας, αντί για τους θεούς και τα είδωλά σας. Βγάλτε έξω από τους εαυτούς σας αυτό που είναι μέσα σας, φέρτε το στο φως, φέρτε στον εαυτό σας την αποκάλυψη. […]

Αυτό είναι το μήνυμα, που ο Μαξ Στίρνερ, μεταφέροντάς το στους ανθρώπους της εποχής του, μετέφερε στους ανθρώπους κάθε εποχής.

[…] [9] Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα αποσπάσματα του Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του είναι εκείνο, που ορίζει τη μπουρζουαζία σε σχέση με εκείνους, που είναι συνειδητά στο κοινωνικό περιθώριο [10]. Αυτό το απόσπασμα είναι η καλύτερη απάντηση σε εκείνους, που θεωρούν το Στίρνερ και τους επιγόνους του (μικρο)αστούς ατομικιστές:

[…] ο όχλος πρεσβεύει μια ηθική, που είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με την ουσία του. Η πρώτη απαίτηση αυτής της ηθικής είναι το να έχει κάποιος μια σταθερή δουλειά, ένα έντιμο επάγγελμα, να διάγει έναν έντιμο βίο. Σύμφωνα με αυτή, ανήθικος είναι ο πανούργος, ο φαύλος, ο κλέφτης, ο ληστής και δολοφόνος, ο χαρτοπαίκτης, ο απένταρος άνθρωπος χωρίς κάποια κατάσταση, ο επιπόλαιος άνθρωπος. Ο σπουδαίος αστός ορίζει το συναίσθημά του ως προς αυτούς τους “ανήθικους” ανθρώπους ως τη “βαθύτατη αγανάκτησή” του. […]

[…] όλοι εκείνοι, που δεν έχουν σπίτι, σταθερής ποιότητας εργασία, μια σταθερή, ευπρεπή ζωή, ένα σταθερό εισόδημα, ανήκουν, εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν έχουν κάποια ασφαλή βάση, στα επικίνδυνα “άτομα ή απομονωμένα πρόσωπα”, στο επικίνδυνο προλεταριάτο· είναι “μεμονωμένοι φωνακλάδες”, που “δεν έχουν τίποτα να χάσουν” και τίποτα να ρισκάρουν. […]

[…] κάθε αλήτικος τρόπος ζωής τον δυσαρεστεί (τον αστό). Γιατί αυτοί είναι επίσης διανοοητικοί πλάνητες, για τους οποίους η κληρονομική κατοικία των πατεράδων τους παραείναι στενή και καταπιεστική, για να είναι πρόθυμοι πια να ικανοποιήσουν τους εαυτούς τους εντός του περιορισμένου χώρου της: αντί να παραμένουν εντός των ορίων ενός μετριοπαθούς τρόπου σκέψης και να δέχονται ως απαραβίαστη αλήθεια εκείνα που κομίζουν άνεση και ηρεμία σε χιλιάδες, ξεπερνούν όλα τα δεσμά του παραδοσιακού και τρέχουν άγρια με την αναίσχυντη κριτική τους και την αδάμαστη μανία τους για αμφιβολία, αυτοί οι περιπλανώμενοι αλήτες. Αποτελούν την τάξη των ασταθών, των ανήσυχων, των ευμετάβλητων, δηλαδή του προλεταριάτου και αν δώσουν φωνή στην άστατη φύση τους, αποκαλούνται “απείθαρχοι”. […]

[…] όλοι εκείνοι, που φαίνονται ύποπτοι, εχθρικοί και επικίνδυνοι στον αστό, μπορούν να ονομαστούν “πλάνητες”. […]

Ο Στίρνερ δεν στράφηκε στον λαό, όπως οι Μπακούνιν, οι Κροπότκιν ή οι Τολστόι, για παράδειγμα. Δεν ήταν ένας θαυμάσιος συγγραφέας σαν τον Προυντόν, που κατέγραφε τις προκαταλήψεις του τυπικού, μέσου αστού· δεν ήταν ακαδημαϊκός, όπως ο Ρεκλύ, που είχε το πνεύμα ενός, καλώς εννοούμενου, ευαγγελιστή· ούτε αριστοκράτης, όπως ο Νίτσε: ήταν ένας από εμάς. Πρόκειται για έναν άνθρωπο, που δεν βρέθηκε ποτέ καλοστεκούμενος, σε μια σίγουρη επικερδή θέση ή με ιδιωτικό εισόδημα. Ήξερε την αναγκαιότητα του να εξασκεί κανείς τα πιο διαφορετικά επαγγέλματα για να συντηρεί τον εαυτό του. Η δόξα, που περιβάλλει τους φημισμένους απόβλητους, τους επαναστάτες μαχητές ή τους ιδρυτές κάποιας σχολής σκέψης, του ήταν κάτι άγνωστο. Έπρεπε να τη βγάλει όπως μπορούσε και στη θέση του σεβασμού, που δείχνει, παρ’ όλα αυτά, η μπουρζουαζία σε κάποιους επιφανείς επαναστάτες, δεν έλαβε τίποτα από αυτούς, παρά μόνο την άρνηση, με την οποία βαραίνουν εκείνους, που δεν έχουν κάποια θέση ή εγγύηση.

Επομένως, καθοδηγούμενος από τις δικές του εμπειρίες, ο Στίρνερ έφτιαξε ένα πολύ πιο χαρακτηριστικό πορτραίτο της μπουρζουαζίας από εκείνο που θα έκανε αργότερα ο Φλωμπέρ [11], του οποίου η θέση ήταν καθαρά αισθητική.

Για τον Στίρνερ, τα χαρακτηριστικά του κόσμου των αστών είναι μια σοβαρή ασχολία, ένα έντιμο επάγγελμα, η ηθική – εν συντομία, εκείνα που συγκροτούν το δικαίωμα να ανοίξεις σπίτι στη ζωή. Ο μικροαστός μπορεί να είναι εργάτης ή μέτοχος, να αποκαλεί τον εαυτό του δημοκράτη, ριζοσπάστη, σοσιαλιστή, συνδικαλιστή, κομμουνιστή, ακόμα και αναρχικό· μπορεί να είναι μέλος μιας Στοάς, της Οργάνωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μιας εκλεκτορικής σοσιαλιστικής Επιτροπής, ενός κομμουνιστικού πυρήνα· μπορεί ακόμα και να πληρώνει τις συνδρομές του σε κάποιο επαναστατικό κόμμα. Όσο έχει μια σταθερή βάση, όσο προσφέρει εγγυήσειςμ είναι μικροαστός και μικροαστός θα παραμείνει. […]

Émile Armand

Υποσημειώσεις:

1. Το πραγματικό όνομα του Μαξ Στίρνερ ήταν Γιόχαν Κάσπαρ Σμιντ. Πρόκειται για παρατσούκλι, που του έδωσαν οι συμμαθητές του, λόγω του μεγάλου μετώπου του (Stirn=μέτωπο), το οποίο κράτησε ο Στίρνερ ως φιλολογικό ψευδώνυμο.

2. Το magnum opus του Στίρνερ κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΘΥΡΑΘΕΝ.

3. Πρόκειται για τον υπεράνθρωπο, που περιγράφει ο Νίτσε στο βιβλίο “Τάδε έφη Ζαρατούστρα”.

4. Η φράση στα λατινικά σημαίνει “άγραφος πίνακας” και είναι συνδεδεμένη με την αντίληψη πως ο άνθρωπος γεννιέται χωρίς προϋπάρχουσες γνώσεις και πως αποκτά τα πάντα μέσω της εμπειρίας. Είναι συνδεδεμένη με το φιλοσοφικό ρεύμα του εμπειρισμού. Κατέχει κεντρική θέση στο έργο “Δοκίμιο για την Ανθρώπινη Νόηση”, του Άγγλου φιλοσόφου Τζων Λοκ.

5. Τα υπογραμμισμένα κομμάτια στα αποσπάσματα του βιβλίου είναι γραμμένα με εμφατική πλάγια γραφή στο πρωτότυπο.

6. Στο αγγλικό κείμενο, μετά την τελεία της πρότασης, παραθέτει την ίδια φράση στα γερμανικά από το πρωτότυπο, εντός παρενθέσεων: Der Staat beruht auf der Sklaverei des Arbeit. Wird der Arbeit frei, so ist der Staat verloren.

7. Ο οστρακισμός ήταν μια διαδικασία των αρχαίων Αθηναίων, κατά την οποία το σώμα των πολιτών μπορούσε δια ψηφοφορίας να εξορίσει ένα μέλος του από την πόλη για 10 χρόνια (αργότερα μειώθηκε σε 5). Αρχικά, ο οστρακισμός εφαρμόζονταν εναντίον πολιτικών ανδρών, που είχαν συγκεντρώσει μεγάλη εξουσία και απειλούσαν το δημοκρατικό πολίτευμα της πόλης, αλλά αργότερα εκφυλίστηκε σε πολιτικό όπλο, που χρησιμοποιούσε η μια παράταξη εναντίον της άλλης. Εκτός από την Αθήνα, υιοθέτησαν τον οστρακισμό και άλλες δημοκρατικές πόλεις-κράτη. Η διαδικασία πήρε το όνομά της από το θραύσμα πήλινου αγγείου (όστρακο), πάνω στο οποίο αναγραφόταν το όνομα του υποψηφίου προς οστρακισμό και το οποίο αποτελούσε το “ψηφοδέλτιο”, που κατέθεταν οι πολίτες.

8. Πρόκειται για την καταδίκη του Σωκράτη σε θάνατο, πίνοντας κώνειο.

9. Στη μετάφραση του κειμένου, έχουν παραληφθεί δύο κομμάτια. Το ένα, είναι οι 3 παράγραφοι πριν από αυτό το σημείο, όπου παραθέτονται κάποια βιογραφικά στοιχεία και γεγονότα της ζωής του Στίρνερ και το άλλο, οι 4 παράγραφοι μετά το τέλος της μετάφρασης, όπου παραθέτονται αναλυτικά οι εκδόσεις του βιβλίου του Στίρνερ σε διάφορες γλώσσες. Η παράλειψη αυτών των αποσπασμάτων δεν αλλοιώνει το νόημα του κειμένου.

10. Περιφραστική απόδοση του “dropouts”. Η λέξη “πλάνητας”, που συναντάται παρακάτω, είναι μετάφραση του “vagabond” και έχει την ίδια σημασία, εκείνη του “περιπλανώμενου αλήτη”, του συνειδητά περιθωριακού.

11. Ο Gustave Flaubert (12/12/1821 – 08/05/1880) είναι ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους μυθιστοριογράφους. Η ειρωνεία του προς τα μικροαστικά ήθη της εποχής του, του κόστισε την ποινική του δίωξη για τη νουβέλα “Μαντάμ Μποβαρύ”.

Πηγή: Anarchist Encyclopedia

Η Απαλλοτρίωση

Πίσω, στα πιο παλιά χρόνια, υπήρχαν ανθρώπινα όντα, που έμοιαζαν με τους καρχαρίες του σήμερα, τα οποία οικειοποιούνταν τους κοινούς πόρους, χρησιμοποιώντας ωμή δύναμη και πονηριά.

Αν είχαν περιοριστεί σε αυτό, δε θα ήταν και τόσο άσχημα, αφού οι θιγόμενοι θα μπορούσαν να υιοθετήσουν τις μεθόδους των άρπαγων και θα ήταν ίσως ικανοί να επανακτήσουν τα χαμένα αγαθά, πατσίζοντας τις απώλειές τους.

Το πραγματικό πρόβλημα ξεκίνησε όταν οι άρπαγες, για να παγιώσουν και να αυξήσουν τα προϊόντα κλοπής, θεσμοθέτησαν την εξουσία και αξίωσαν το δικαίωμα να υπαγορεύουν νόμους σε όλον τον κόσμο και ειδικά σε εκείνους, τους οποίους σφετερίστηκαν.

Επομένως, ήταν από τη μια πλευρά οι τύραννοι και από την άλλη οι σκλάβοι.

Οι πρώτοι θα διακήρρυταν με κάποια επισημότητα: “Η ιδιοκτησία είναι ο καρπός της εργασίας και της αποταμίευσης και είναι ιερή και απαραβίαστη”. Η υπεράσπιση της υποκριτικής αρχής της ιερής και απαραβίαστης ιδιοκτησίας έχει ανατεθεί σε τρεις ύποπτες φιγούρες, που κυβερνούν ακόμα. Το μπάτσο, που είναι συνώνυμο της βαρβαρότητας και της αγριότητας και τον παπά και τον ηθικιστή, που είναι οι προσωποποιήσεις του ψέματος.

Κάποιοι φιλόσοφοι εξεγέρθηκαν ενάντια σε αυτήν την αρχή, όταν δήλωσαν: “Η ιδιοκτησία είναι κλοπή”. Χιλιάδες σκλάβοι, ελπίζοντας για ελευθερία και ισότητα, τους ακολούθησαν και χωρίστηκαν σε σχολές και κόμματα καθοδηγούμενα από τσοπάνηδες, που επαναλάμβαναν συνεχώς τους λόγους τους περί δικαιωμάτων και καθηκόντων των εργατών, περί ανθρωπισμού, περί αλτρουισμού, περί αλληλεγγύης, περί αδελφοσύνης, περί ισότητας, περί ελευθερίας κλπ, μέχρι που αποκοίμησαν το κοινό με τη βαρεμάρα τους και εντόπισαν το σχέδιο της μελλοντικής κοινωνίας, λες και έχτιζαν κάποιο κτίριο, ανάμεσα στα θαμπωμένα μάτια των φτωχών και τα ειρωνικά χαμόγελα των πλουσίων.

Αυτοί οι συναισθηματικοί λόγοι μοιάζουν με θρηνολογίες, που φαίνονται να θέλουν να πείσουν τους ιδιοκτήτες να παραιτηθούν από τα υπάρχοντά τους, προς όφελος της εγκαταλελειμμένης ανθρωπότητας. Αλλά, οι πλούσιοι είναι κουφοί, δε συγκινούνται και πάνω από όλα είναι δυνατοί, αφού χρησιμοποιούν τους μπάτσους, τους παπάδες, τους ηθικιστές και τους κοινωνικούς αναμορφωτές με ένα λίγο-πολύ επαναστατικό λούστρο· ακόμα καλύτερα, οι πλούσιοι, βλέποντας πως οι φτωχοι είναι ικανοποιημένοι με το να κλαψουρίζουν και με το να αφήνουν τους εαυτούς τους να καθοδηγούνται από κακούς τσοπάνηδες, γίνονται όλο και πιο ξιπασμένοι και επιθετικοί και σαν να μην έφτανε η βία των βασιλικών και δημοκρατικών εξουσιών, προσλαμβάνουν και ένοπλες ομάδες για να προστατέψουν το κεφάλαιό τους.

Δε μου πολυαρέσουν οι λόγοι και ακόμα λιγότερο οι συναισθηματισμοί και οι ρητορίες· για μένα, δεν είναι σημαντικό να γνωρίζω το αν η περιουσία είναι προϊόν εργασίας ή κλοπής· δε σκέφτομαι με όρους δικαιωμάτων και δικαιοσύνης, ούτε θέλω να εξυψώσω τα ανθρωπιστικά αισθήματα. Ξέρω πως πρέπει να ζήσω τη ζωή μου με τη μεγαλύτερη άνεση και ελευθερία, που μου είναι δυνατή και προσπαθώ να εξασφαλίσω για τον εαυτό μου τα απαραίτητα μέσα για να το κάνω.

“Το δικαίωμα στη ζωή δεν το ζητιανεύεις, το παίρνεις”, γι’ αυτό λέω στους συντρόφους μου: ας ζήσουμε όσο αναρχικά μπορούμε, χωρίς να περιμένουμε για το νωθρό ήλιο του μέλλοντος, του οποίου οι ακτίνες θα είναι πάντα ανθυγιεινές για εμάς τους αναρχικούς.

Η κοινωνία μας θεωρεί, με το δίκιο της, εχθρούς και γι’ αυτό, δε ψάχνουμε για κανένα τρόπο συμφιλίωσης, αρνούμαστε τα μέσα αγώνα, που μας προσφέρει -μέσα για πολιτικό και συνδικαλιστικό αγώνα- και διαλέγουμε τα δικά μας μέσα, τα οποία ταιριάζουν στο δύσκολο σκοπό, που ορίζουμε για τους εαυτούς μας, ανώτερα από εκείνα, που υιοθετούν οι εχθροί μας. Δεχόμαστε την πρόκληση και πολεμάμε χωρίς αναβολή και ανάπαυλα, για να κατακτήσουμε τη νίκη τώρα και όχι σε δύο χιλιάδες χρόνια.

Πολεμάς τη δύναμη με δύναμη, τη βία με βία και την ιδιοκτησία με απαλλοτρίωση.

Προσδίδω στην ατομική απαλλοτρίωση τη σπουδαιότερη επαναστατική σημασία, το υψηλότερο ανατρεπτικό νόημα. Σημαίνει: πρακτική και αποτελεσματική εξέγερση ενάντια στο σύστημα εκμετάλλευσης, που πραγματοποιείται από τους άεργους και τους κυνηγούς της απόλαυσης εις βάρος των εργατών· κατάκτηση του δικαιώματος στη ζωή, τη χαρά και την ελευθερία, γιατί η κοινωνία ποδοπατάει μόνο τους φτωχούς· εκδίκηση ενάντια στους ιδιοκτήτες και τους κοινωνικούς θεσμούς. Ο πολλαπλασιασμός της ατομικής απαλλοτρίωσης είναι μια πραγματική και βαθιά κοινωνική αναταραχή· και το επαναστατικό πνεύμα και ο αναρχισμός -ειδικά τώρα που το σοσιαλιστικό κόμμα αξιώνει να επιβάλλει τη δικτατορία του- δεν έχουν λόγο ύπαρξης και έκφρασης, παρά μόνο ως ουσιαστικά αντικοινωνικές τάσεις.

Η επανάσταση για την καταστροφή των τωρινών και των μελλοντικών θεσμών καταπίεσης και εκμετάλλευσης δεν επιτυγχάνεται σε προκαθορισμένα ραντεβού στα οδοφράγματα, αλλά εκτελείται κάθε ώρα, κάθε στιγμή, μέσα από τις αναρίθμητες επιθέσεις ενάντια στην κοινωνία από τις αδυνάστευτες και εξεγερμένες ατομικότητες.

Είναι απαραίτητο να ανατρέψουμε και να καταστρέψουμε όλες τις αρχές, που στηρίζουν την αποκαλούμενη αστική κοινωνία και η ατομική απαλλοτρίωση από τη μία, δηλητηριάζει την ύπαρξη των πλουσίων, που νιώθουν να πνίγονται κάτω από το βάρος του κινδύνου, που αντιμετωπίζουν τα πλούτη τους και από την άλλη, υπονομεύει το κοινωνικό και ηθικό οικοδόμημα των θεσμών της.

Η συστηματική ατομική απαλλοτρίωση από τους εξεγερμένους και τους δυνατούς, η ασεβής παραβίαση των κυρίαρχων -θρησκευτικών, εξουσιαστικών και ηθικών- αξιών, η εικονοκλαστική βεβήλωση κάθε πράγματος, που θεωρείται ιερό και απαραβίαστο, δημιουργεί τη βάση της επαναστατικής και αναρχικής κριτικής, το λόγο ύπαρξης του αντικοινωνικού αναρχισμού.

Αυτός είναι ο λόγος που εμείς, ως αναρχικοί, ξεσηκωνόμαστε ενάντια στη σταυροφορία των φτηνιάρηδων ανθρωπιστών, των αλτρουιστών μαγαζατόρων, που υποστηρίζουν πως θα θεραπεύσουν την κοινωνική σαπίλα με επιδέσμους.

Εκείνοι, που υποστηρίζουν την επανάσταση και τη συλλογική απαλλοτρίωση -του μέλλοντος- και αποκηρύσσουν την ατομική απαλλοτρίωση, είναι μάλλον επίτροποι της μοναρχίας παρά επαναστάτες. Μιλούν για μεταρρύθμιση -ίσως χωρίς κοινοβούλιο-, αλλά όχι για επανάσταση, πόσο μάλλον για αναρχισμό.

Το παράδειγμα της δράσης του Ζυλ Μπονό -για να αναφέρω μόνο ένα όνομα- αξίζει, για μένα, πολύ περισσότερο από όλα τα επαναστατικά κηρύγματα των κοινωνιστών αναρχικών.

Πεπεισμένος για αυτό, δεν απευθύνομαι στο κοπάδι, που δε θέλει να με καταλάβει, αλλά σε ανθρώπους προικισμένους με ισχυρή θέληση και τους λέω: περιμένοντας την Αποκάλυψη, ας κάνουμε τώρα την απαλλοτριωτική μας επανάσταση, για να πετύχουμε τη δική μας ευμάρεια και τη δική μας ελευθερία.

Το κείμενο έχει γραφτεί από τον Ιταλό αναρχοατομικιστή Erinne Vivani και δημοσιεύτηκε στην ιταλική έκδοση Nichilismo (έτος 1ο, τεύχος 11), το Σεπτέμβρη του 1920. Η μετάφραση έγινε από την αγγλική δημοσίευση του κειμένου, στο 8ο τεύχος (Μάιος 2013) του αναρχοατομικιστικού εντύπου “My Own”.

Ιταλία: Συνεισφορά της αναρχικής συντρόφισσας Elisa Di Bernardo στην Ένατη Συνάντηση για την Απελευθέρωση των Ζώων

Σημείωση: Αυτή η συνεισφορά γράφτηκε από την Elisa, όσο ήταν ακόμα κρατούμενη στη φυλακή Rebbibia, στη Ρώμη, στα πλαίσια της επιχείρησης «Ευτολμία». Απελευθερώθηκε στις 7 Σεπτέμβρη με περιοριστικούς όρους.

Γεια σε όλους!

Για να είμαι ειλικρινής (συγχωρέστε με για αυτήν τη δυσάρεστη λέξη), δεν έχω συμμετάσχει ξανά σε κάποια από τις προηγούμενες συναντήσεις για την απελευθέρωση των ζώων. Είναι η πρώτη φορά που εκφράζω τη γνώμη μου σε μια τέτοια περίσταση, παρόλο που βρίσκομαι στη φυλακή.

Αυτά που πρόκειται να γράψω, δε συνδέονται απαραίτητα με ένα συγκεκριμένο και μονοσήμαντο θέμα σχετικό με μια ατζέντα, αλλά μια σειρά σκέψεων και ερωτημάτων, που αποτελούν μια ολιστική οπτική και έναν αντιεξουσιαστικό τρόπο αντίληψης του υπάρχοντος.

Μπορεί να φαίνεται μια ασυνάρτητη σειρά σκέψεων… Κάντε ό,τι θέλετε με αυτές, αλλά θέλω να ξέρετε πως ο κύριος λόγος, που κάνω αυτή τη μικρή συνεισφορά, είναι η διάλυση μερικών στερεοτύπων και η αποκαθήλωση μερικών «απόλυτων αληθειών». Τώρα θα τα πω κάπως χύμα…

Παρόλο που είμαι βίγκαν εδώ και 14 χρόνια, δεν έχω υποστηρίξει ποτέ πως ο βιγκανισμός είναι ένα εξαιρετικό «σημάδι» απόλυτης συνέπειας… Και σε σχέση με τι; Με το να είναι κανείς φιλόζωος, αντισπισιστής και οικολόγος; Μέχρι σήμερα, αυτές οι λέξεις έχουν παραχρησιμοποιηθεί και έχουν γίνει κτήμα ενός σημαντικά αυξανόμενου και καθόλου αντιεξουσιαστικού φάσματος ανθρώπων. Τελειώστε εσείς την πρόταση…

Είμαι πεπεισμένη πως ο βιγκανισμός δεν είναι πάντα ακίνδυνος, όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις (ας σκεφτούμε για παράδειγμα τις πολυεθνικές παραγωγής σόγιας), αν δεν μπαίνει σε αντιβιομηχανικά πλαίσια. Για αυτόν το λόγο, είμαι σίγουρη πως κάποιες μορφές χορτοφαγίας και παμφαγίας είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον (για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση, που καταλαβαίνουμε όλοι) και πάλι, αν δε συνεργούν στη βιομηχανική παραγωγή. «Παμφαγία! Αίρεση!», θα φωνάξουν κάποιοι στη συνάντηση. Ναι, παμφαγία. Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να δώσουμε προσοχή σε αυτά που συνειδητοποιούμε.

Ριζοσπαστική οικολογία; Το ιδανικό θα ήταν να καταστρέψουμε όλους τους τεχνοβιομηχανικούς μηχανισμούς, όχι το να καταναλώνουμε τρόφιμα, που μικρή σχέση έχουν με τη γη· και εδώ δεν έχει σημασία αν αυτά τα τρόφιμα είναι φυτικά ή ζωικά προιόντα. Το απαραβίαστο της ζωής; Το να προστατεύουμε όλα τα έμβια πλάσματα από το θάνατο και τα δεινά, είναι δυνατό μέχρι κάποιο σημείο· και η φύση, την οποία λέμε πως αγαπάμε τόσο πολύ, δεν είναι τόσο σπλαχνική, όσο η μυθική μας φαντασία μας κάνει να πιστεύουμε. Από αυτήν την άποψη, ξέρω για παράδειγμα φιλόζωους, αντισπισιστές (και ότι άλλους –ιστες θέλετε), οι οποίοι αρέσκονται στο να ανακατεύονται με τα αρπακτικά ένστικτα των ζώων, με τα οποία συζούν και να εμποδίζουν πιθανά θηράματα από το να καταλήγουν στα σαγόνια και τα νύχια των θηρευτών, οι οποίο είναι βίγκαν, όπως και οι «ιδιοκτήτες» τους… Δεν είναι αυτό ένα ανθρωποκεντρικό αντανακλαστικό, που θέλουμε να ξεφορτωθούμε;

Κατά τη γνώμη μου, ένας αναρχικός, που υποστηρίζει πως είναι εναντίον κάθε μορφής ανθρωποκεντρισμού, δε θα πρέπει να γίνεται ο σωτήρας άλλων ζωικών ειδών, που εμπλέκονται στη δυναμική των αρπακτικών ενστίκτων. Ανήκουμε στη φύση, την οποία λέμε πως αγαπάμε, προστατεύουμε και απελευθερώνουμε; Με τι τρόπο ανακατεύεται ο άνθρωπος με τη φύση και το φυσικό κόσμο; Τι σημαίνουν πραγματικά αυτές οι λέξεις και με τι τρόπο αντιμετωπίζουμε ή συγκρουόμαστε με τον πολιτισμό; Πώς μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε μια «άγρια ζωή» (Ω, από πόσες φωνές, συμπεριλαμβανομένης και της δικιάς μου, έχω ακούσει αυτήν την πανέμορφη λέξη!) Πόσοι από μας θα ήμασταν έτοιμοι να ξεφοτωθούμε τις ανέσεις της πόλης (ενός ελάχιστα φυσικού χώρου, θα έλεγα); Με ποιον τρόπο μπορούμε να συμφιλιώσουμε την απελευθέρωση των ζώων με αυτήν των ανθρώπων, σε επίπεδο θεωρίας και πρακτικής;

Βέβαια, η εντατική γεωργία και ο φυλακισμός των ζώων είναι κάτι, που δε γίνεται ανεκτό, χωρίς συμβιβασμούς! Θεωρώ πως είναι σημαντικό να τονίσουμε τη σημασία της απελευθέρωσης των ζώων με κάθε μέσο. Όμως, το να μιλάμε για την απελευθέρωση των ζώων από μια αναρχική οπτική, θα πρέπει να μας θυμίζει πως ο άνθρωπος είναι εκείνο το ζώο, που ζει σε αιχμαλωσία το μεγαλύτερο διάστημα από όλα. Πόσα κλουβιά πρέπει να ξεφορτωθούμε ακόμα; Πολλά, πάρα πολλά! Ο σεξισμός, για να συνδεθώ με ένα από τα θέματα αυτής της συνάντησης, είναι ένα από αυτά. Δεν ξέρω καμιά αλήθεια, αλλά έχω θέσεις: ως αναρχική, ιδιαίτερα σε μια έντονα ελευθεροκτόνα εποχή, αρνούμαι να κάνω χρήση της έννοιας των «δικαιωμάτων», όσον αφορά τους ανθρώπους και δεν τη χρησιμοποιώ ούτε για τα ζώα. Είναι ένα ψέμα, που βοηθάει τους θεσμούς στο έργο της ανάθεσης μέσω αντιπροσώπων.

Η ριζοσπαστική οικολογία και η απελευθέρωση των ζώων μπορούν να συμφιλιωθούν περίφημα ή μάλλον θα πρέπει να είναι αδιαχώριστα. Άλλα, προφανώς, η απελευθέρωση των ζώων είναι μόνο ένα «κομμάτι» της ριζοσπαστικής οικολογικής προσέγγισης. Πιστεύω πραγματικά πως σε μια τροχιά για την απελευθέρωση των ζώων θα πρέπει να αρνηθούμε όλες τις εξειδικεύσεις και τους μονοθεματισμούς και να καταλάβουμε πως δεν υπάρχει ελευθερία, χωρίς απελευθέρωση από όλες τις πολιτισμικές παγίδες.

Είναι καλό να συνεχίσουμε να απελευθερώνουμε τα ζώα, όχι μόνο από τα στενά κλουβιά των φαρμών αναπαραγωγής και των εργαστηρίων, αλλά και από τα μεγάλα και όμορφα κλουβιά των καταφυγίων… Θα ήταν, όμως, αυτό πιο αποδεκτό, αν δεν υπήρχαν δρόμοι και αυτοκίνητα να μπλέκονται με την ελεύθερη κίνηση αυτών των ζώων, έξω από τα καταφύγια; Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να καταστρέψουμε και τα κλουβιά, που αναπαριστούν οι δρόμοι και τα αυτοκίνητα (και για τους εαυτούς μας)… Γι’ αυτό, είναι άμεσης σημασία να παλέψουμε ενάντια στο κλουβί της αστικοποίησης… Γι’ αυτό, δε μπορούμε παρά να καταστρέψουμε το κλουβί του ανθρωποκεντρισμού… Γι’ αυτό, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε ένα τεράστιο έργο πολιτισμικής ανατροπής, ώστε να ελευθερώσουμε τους εαυτούς μας από κάθε όψη της κυριαρχίας!

Μια εξεγερμένη αγκαλιά!

Elisa Di Bernardo

Πηγή: 325

Εισαγωγικό σημείωμα από την εκδοτική ομάδα του Return Fire

Αυτό το zine είναι μια μικρή συμβολή στη διάχυση και εμβάθυνση της αντιεξουσιαστικής/αντιπολιτισμικής σκέψης. Σκοπεύουμε να αποτελέσει ένα όπλο, που θα χρησιμοποιηθεί για να εκφράσει και να αυξήσει την ένταση, που νιώθουμε ζώντας μέρα με τη μέρα μια ζωή αβίωτη.

Κάθε λέξη, που έχει τυπωθεί εδώ, είναι μία πρόσκληση, μία πρόταση, ένα παιχνίδι για να αναπτύξουμε τις ιδέες μας – αυτό δεν είναι ακαδημαϊκή απόπειρα ή σικ ριζοσπαστική κουλτούρα, είναι κήρυξη πολέμου ενάντια σε οτιδήποτε μπορεί να μας εμποδίσει να εξερευνήσουμε, για τους εαυτούς μας, το τι σημαίνει να είμαστε εδώ, να είμαστε μοναδικά ανθρώπινα άτομα, μη επαναλήψιμα όντα, μέσα σε έναν μη επαναλήψιμο κόσμο.

Συναρμολογώντας το υλικό, που χρησιμοποιήθηκε σε αυτό το ζάιν, η πρόθεσή μας ήταν να εμπλουτίσουμε τη σκέψη και τελικά, τη δράση, τόσο για τον εαυτό μας, όσο και για άλλους, που ίσως σχετίζονται με όσα παρουσιάζονται εδώ. Η πρόκληση είναι πάντα να βρίσκεις τρόπους, ώστε οι λέξεις να δραπετεύουν από τις στεγνές σελίδες και να παίρνουν ζωή, με τη ζωντάνια του πάθους που τις τοποθέτησε εδώ, να μεταμορφώνονται από καταλύτης σε συνωμοσία… Σχετικά με τη θεματολογία, το πνεύμα της πολυμορφίας ήταν αυτό, που μας οδήγησε στο να αποφασίσουμε να προσθέσουμε ένα ακόμα αντικείμενο στο ράφι των αναρχικών εκδόσεων. Έτσι, θα βρείτε θέματα για την ψυχική υγεία, την άτυπη αναρχική οργάνωση, την αγάπη, την τεχνολογία, την πυρηνική οικογένεια, τη βιομηχανική καταστροφή, την άγρια φύση, τους ρόλους ταυτότητας, σημερινές και παλιότερες παρακαταθήκες αγώνα, ποίηση, φυτά, ατομική αυτονομία και τη φτώχεια του μοντέρνου τρόπου ζωής, αλλά πάντα όλα αυτά παρουσιάζονται μέσα στο αναγκαίο πλαίσιο της δημιουργίας ενός βίαιου μετώπου σύγκρουσης με την κοινωνική τάξη, προκειμένου να βρεθούν καλύτεροι τρόποι ύπαρξης.

Αν και στο τέλος αναφέρουμε τα κείμενα, από τα οποία έχουν αντληθεί αποσπάσματα, δεν πρόκειται να απολογηθούμε για το γεγονός ότι τοποθετήθηκαν, παρουσιάστηκαν και τονίστηκαν οι λέξεις, που εμείς θεωρήσαμε ότι ήταν σημαντικές, με τρόπο που να ικανοποιεί εμάς και μόνο. Δεν είμαστε ιεραπόστολοι κανενός – και με τον ίδιο τρόπο, δεν αντιλαμβανόμαστε αυτά τα άρθρα ως απόλυτες αλήθειες, απλά ως σημεία έναρξης. Απλά, λεηλατούμε οπλοστάσιο από τα σπλάχνα του πολέμου, ώστε να προκαλούμε συνεχώς τον εαυτό μας και τους άλλους, χωρίς να ξεχνάμε ότι κάθε εργαλείο είναι όπλο, αν χρησιμοποιηθεί σωστά…

Πολλά από τα αρχικά κείμενα μπορούν να βρεθούν online. Γιατί επιλέγουμε να τα αναπαράγουμε; Επειδή αισθανόμαστε ότι σημαντικές κριτικές και σχετικές αναλύσεις (καθώς και η όμορφη και ισχυρή πολεμική) θα πρέπει να μένουν ζωντανές και να κυκλοφορούν και μια έντυπη μορφή έχει διαφορετικές προοπτικές στο να φτάσει σε διαφορετικά αυτιά.

Είναι πιθανό αυτό το zine να μείνει κυρίως εντός της αυτό-αποκαλούμενης αναρχικής σκηνής και τους δορυφόρους της, αν και δεν θα θέλαμε κάτι τέτοιο. Μας ενδιαφέρουν άνθρωποι, οι οποίοι, διάσπαρτοι παντού, επίσης δεν αφομοιώνονται ειρηνικά: οι αντικομφορμιστές, οι εξεγερσιακοί, οι «αντικανονικοί», αυτοί που επίσης σιχαίνονται το σύστημα, που επίσης θέλουν να αντισταθούν στη λειτουργία του και να προκαλέσουν την αποσύνθεσή του – και η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν βρίσκονται μόνο σε ένα μέρος. Και σίγουρα δεν είναι διακριτοί σε σχέση με μια συγκεκριμένη τάξη ή ομαδοποίηση.

Αλλά, εμείς επιλέγουμε να το εκσφενδονίσουμε αυτό μέσα στο κενό και να δούμε τι θα γυρίσει πίσω, επειδή, κόντρα σε όλην αυτήν την τρέλα, θέλουμε να ξέρουμε ότι υπάρχουν κι άλλοι, που αισθάνονται την επιτακτική ανάγκη καταστροφής της μοντέρνας τάξης πραγμάτων, προτού αυτή καταστρέψει τα τελευταία απομεινάρια ελεύθερης ζωής στο σπίτι μας: τη Γη.

Η εμπορευματική κουλτούρα μας σπρώχνει να κατατρώμε τον εαυτό μας με ανούσια κατασκευασμένα σκουπίδια, ώστε να μετριάζεται η απομόνωση και η κενότητα μιας συνταγογραφούμενης ζωής και του μαζικά παραγόμενου ακρωτηριασμού του πλανήτη και των κατοίκων του, πριν επιστρέψει για να υπηρετήσει την οικονομία. Τα νέα της αιματοχυσίας στην Παλαιστίνη και της βιομηχανικά αλλαγμένης κλιματικής νεροποντής, έξω από το παράθυρο, εξασθενούν μπροστά στις κωμικές σειρές και στην ασημαντότητα του celebrity. Εν τω μεταξύ, σε κάθε πόλη συνταξιούχοι πρέπει να επιλέξουν μεταξύ θέρμανσης και σίτισης, μικροί δικτάτορες αφήνουν κάθε μέρα τη δουλειά τους απονεκρωμένοι και πάνε στο σπίτι να χτυπήσουν τους συντρόφους τους ή να υποτιμήσουν τα παιδιά τους, κάθε άγριο είδος φυτού ή ζώου, που θεωρείται υπερβολικά αντιπαραγωγικό για να δαμαστεί και να υποδουλωθεί, ξεριζώνεται, η πληθυσμιακή βάση των εργατών και των ανέργων και των μεταναστών σπρώχνονται όλο και πιο κοντά στα όρια της αξιοπρέπειάς τους, κάθε γωνιά της κοινωνικής ζωής επιτηρείται και ελέγχεται όλο και πιο έντονα και κάθε νέα βιομηχανική καινοτομία μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στη συνολική παράδοση στη μηχανή. Ουρές σχηματίζονται μπροστά στους τραπεζίτες και τους τοκογλύφους, στους γιατρούς και τους ψυχίατρους, σε δικαστές και κοινωνικούς λειτουργούς. Οι πλούσιοι συνεχίζουν την καταστροφική ανάπτυξη και εφαρμόζουν ακόμα ολοένα χειρότερες συνθήκες εργασίας, χωρίς να τρώνε ούτε ένα πρόστιμο, ενώ οποιαδήποτε προσπάθεια να αναπνεύσουμε λίγη ζωή μέσα στις ετοιμόρροπες ζώνες γύρω μας ακυρώνεται, αν έρχεται σε αντίθεση με την ψυχρή λογική του κέρδους. Ο καθένας είναι ένας εν δυνάμει «εγκληματίας» (εκτός, βέβαια, από αυτούς, που ο εκβιασμός τους είναι νόμος), κάτω από μία καθολικά στρατιωτικοποιημένη αστυνόμευση και επιτήρηση, η οποία αιτιολογείται από την ανάγκη χειραγώγησης των φόβων των κάτω. Οι πολιτικοί συνωστίζονται γύρω από τα αυλάκια του «δημόσιου χρήματος», οικτίροντας προκλητικά τις χαμηλότερες τάξεις ως «βάρος για την κοινωνία», μιλώντας με το στόμα τους γεμάτο… Μέσα από το θλιβερό σόου της Κρίσης -δηλαδή της κοινωνικής αναδιοργάνωσης, που επιβάλλεται για να ενισχυθεί η εξουσία της τάξης των «ενταγμένων»-, αναδεικνύεται η αιώνια ένταση μεταξύ των αποκλειστικά κλειστών κοινοτήτων και του ακονιζόμενου αποκλεισμού, με τους δικαστικούς επιμελητές να καιροφυλακτούν στην πόρτα.

Ο πόλεμος των ανθρώπινων κουλτουρών απέναντι στον πλανήτη επιταχύνεται με τρομακτικό ρυθμό, καθώς η ζωή μέσα σε αυτές τις κουλτούρες σημαίνει αμείλικτη εκμετάλλευση και αλλοτρίωση για τη συντριπτική πλειονότητα από εμάς, με όλο και λιγότερες ευκαιρίες διαφυγής. Ήδη από το 2009, η γεωργία είχε αντικαταστήσει την άγρια φύση σε ποσοστό που εκτιμάται στο 40% της επιφάνειας της γης. Καλλιέργειες βουτηγμένες στα χημικά αντικαθιστούν τη ζωή, σε όλην της την πολυπλοκότητα. Από τη δεκαετία του ’60, σχεδόν τα μισά εδάφη του πλανήτη έχουν υποβαθμιστεί τόσο πολύ γεωργικά, που δεν μπορούν να υποστηρίξουν τη ζωή. Εκεί, που κάποτε επεκτεινόταν η βιοποικιλότητα του ζωντανού τοπίου, σήμερα αντιμετωπίζουμε συντρίμμια των κάποτε μεγαλοπρεπών δασών, τα οποία πλέον υπάρχουν ως μικροσποπικές νησίδες. Τα ζώα, που αξιολογούνται ως μη “πολύτιμα” για το σύστημα, εξαφανίζονται μέσα στα ελάχιστα καταφύγια που τους παρέχονται, ώστε να ελεγχθούν ή να πεθάνουν: οι λογαριασμοί διαφέρουν μεταξύ των αρχιερέων-επιστημόνων ως προς το πόσες χιλιάδες είδη ακριβώς εξαφανίζονται κάθε εβδομάδα, αλλά συμφωνούν στο ότι όλο και περισσότερα εξαφανίζονται κάθε λεπτό. Όπως για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια μαθαίναμε σχετικά με -και από- τα άλλα ζώα, εμβαθύνοντας παράλληλα τη γνώση του εαυτού μας, σήμερα έχουμε επίγνωση της απώλειας, στις προσωπικές μας ζωές, της αλληλεπίδρασης με τα ξαδέρφια των ζώων των παραμυθιών μας (εκτός από τα κοπάδια, που εκτρέφονται ως αναλώσιμα βιομηχανικά προϊόντα, που οι ζωές τους ορίζονται ως βιολογικές μηχανές και μερικά θλιμμένα εξημερωμένα κατοικίδια).

Μαζί με όλα αυτά, η εξαφάνιση των φυτών καταστρέφει την παραδοσιακή ιατρική, για να μην αναφερθούμε σε τρόπους ζωής, που έχουν εξελιχθεί σε αυτό το πλαίσιο. Η βιομηχανική ανάπτυξη και η καρκινογόνα αστικοποίηση καταπατούν σταθερά κάθε ήπειρο, πολλές περιοχές έχουν ήδη την εμφάνιση ενός μηχανικά φτιαγμένου εμπορεύματος με διάσπαρτα “μπαλώματα” από στείρα χωράφια και φυτείες. Ζούμε τον ταχύτερο αφανισμό της ζωής εδώ και 65 εκατομμύρια χρόνια. Οι λαοί που αντιστέκονται, πολεμούν και χάνουν μεμονωμένες μάχες, προκειμένου να αποτρέψουν τη μηχανοποιημένη ζωή και τις αγοραίες σχέσεις, με τη μορφή επεκτατικών εταιρικών και αναπτυξιακών δομών, να καταβροχθίσουν τρόπους ζωής, που βασίζονται στη γη. Στις χώρες του καπιταλιστικού πυρήνα η εξημέρωση έχει ήδη επικρατήσει εδώ και καιρό, καταστρέφοντας την μέχρι πρότινος αδέσμευτη ψυχή, μαζί με το άγριο περιβάλλον, μέσα στο οποίο ευδοκιμεί: τον διαισθητικό ιστό της ζωής, που κακοποιείται από το πλαίσιο του ελέγχου και του μέτρου, μέσα στο οποίο τίποτα ζωντανό και μη-συνθετικό δεν μπορεί να αναπτυχθεί. Αυτή είναι η κουλτούρα, που δεν θα σταματήσει έως ότου πεθάνει οτιδήποτε ζωντανό μπορεί να την τροφοδοτήσει. Αυτή είναι η κουλτούρα του θανάτου.

Για εμάς, ο οικολογικός αγώνας είναι αγώνας ενάντια σε αυτό που μας αποικεί: δηλαδή, τον Καπιταλισμό, τη Βιομηχανική Κοινωνία και το Κράτος, στις σημερινές τεχνολογικά και κοινωνικά ανεπτυγμένες τους μορφές. Κάτω από αυτά τα καθεστώτα,, όλες οι μορφές εξουσίας (τάξη, φυλή, φύλο, ανθρώπινη ανωτερότητα, ηθική) έχουν τελειοποιηθεί, προσαρμοστεί και ενσωματωθεί και ταυτόχρονα, διατηρούνται και ενισχύονται μέσα στο lifestyle της “φυσιολογικής” καθημερινότητας ενός τρόπου ζωής, όπου κάθε ίχνος ευθύνης, πρωτοβουλίας και ατομικής θέλησης ξεθωριάζει.

Είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσουμε ότι το στοιχείο του ξεπεσμού, που κατέχει εξουσία στη σύγχρονη ζωή, είναι η “Πρόοδος” καθαυτή, η αδυσώπητη τάση όχι μόνο του καπιταλισμού, της παγκοσμιοποίησης και της πατριαρχίας, αλλά και ολόκληρης της καθιστικής ταξικής κοινωνίας, που διαχωρίζει και εξημερώνει τους πολίτες-ομήρους της. Η Πρόοδος παρουσιάζεται ως το αδιαμφισβήτητο αναπόφευκτο, στο οποίο πρέπει να υποταχθούμε, εντελώς έξω από τον έλεγχό μας (και, ουσιαστικά, οποιουδήποτε μεμονωμένου ατόμου), αλλά και μέσα στο οποίο η ανθρώπινη εφευρετικότητα (και, πιο βαθιά, το θεόσταλτο δικαίωμα στη μούχλα και στον έλεγχο κάθε μορφής ζωής) θα μας οδηγήσει σε μία χρυσή εποχή αφθονίας και λογικής. Κάθε γενιά, με αυτό το σκεπτικό, έρχεται πιο κοντά και όλα τα προβλήματα και οι αντιφάσεις είναι απλώς δυσλειτουργίες, που θα εξομαλυνθούν από το κατεστημένο. Αυτός ο στόχος είναι πάντα άπιαστος κι έτσι, κάθε προσπάθεια των ελίτ να μας σπρώξουν πιο πολύ προς αυτήν την κατεύθυνση είναι δικαιολογημένη.

Ο μύθος, που λειτουργεί ως κινητήρια μηχανή σε αυτό το τρενάκι του τρόμου, παραβιάζοντας τη χαοτική αυτονομία της ύπαρξης, είναι το επιστημονικοφασιστικό ιδανικό της ανθρώπινης τελειότητας, το μίσος για την οργανική ευθραυστότητα και για το απρόβλεπτο. Εδώ έχουμε την ουσία της παθολογίας της κυρίαρχης κουλτούρας: ένα έντονο μίσος και φόβος για το άγριο περιβάλλον (όπως απεικονίζεται σε όλες τις μεγάλες θρησκείες, τον καπιταλισμό, την επιστήμη και τελικά, σε όλους τους πολιτισμούς του παρελθόντος). Η παθολογία, μια σιωπηρή πολιτιστική παραδοχή, που επιβάλλεται από την παιδική ηλικία, διατρέχει αυτές τις γραμμές – ο έμβιος κόσμος έρχεται σε αντίθεση με τις ανάγκες των ανθρώπων, τις ανάγκες της κουλτούρας μας. Έτσι, πρέπει να εξημερωθεί. Και για να εξημερωθεί, πρέπει να δουλεύει για τον άνθρωπο. Και για να δουλεύει για τον άνθρωπο, πρέπει να καταστραφεί και να ξαναφτιαχτεί…

Σήμερα, αυτή η αρρώστα έχει φτάσει σε ανεπανάληπτα επίπεδα. Νανοτεχνολογία, ρομποτική, γενετική μηχανική και βιοτεχνολογία είναι οι επιστήμες του μέλλοντος: να κλωνοποιείται, να επανα-δημιουργείται και να ελέγχεται ο ιστός της πραγματικότητας, σαν ένα εξημερωμένο και συνθετικό προϊόν συμβατό με τις ανάγκες της άρχουσας τάξης. Περισσότερα κέρδη, δύναμη, κύρος, όποιο κι αν είναι το κόστος σε ζωές ή σε ισορροπία ή σε πολυμορφία. Η αυτονομία και η αγριότητα συνεχώς υποχρεώνονται να μένουν στο παρασκήνιο. Η πρόοδος προελαύνει, βουτώντας το πρόσωπο της πλειοψηφίας μέσα στη λάσπη, ώστε οι πλούσιοι να μπορούν να ασφαλίσουν την περιουσία τους, ενώ μας διαβεβαιώνουν ότι ποτέ δεν ήμασταν καλύτερα.

Θέτοντας τους εαυτούς μας ενάντια σε αυτό το πρότυπο, είναι εύκολο να αισθανθούμε συγκλονισμένοι. Οι εκδηλώσεις και οι πράκτορες της εξουσίας είναι παντού, οι τεχνολογικές υποδομές είναι παντού, τα αντικείμενα που συμβολίζουν την υποτίμησή μας, ως ατομικών υποκειμένων, είναι παντού… Αυτά προτιμούμε να τα βλέπουμε έτσι – οι στόχοι είναι παντού. Μέσα σε έναν κόσμο, που αισθανόμαστε ότι ασφυκτιούμε, συνειδητοποιούμε ότι είμαστε ακόμα άγριοι, δεν έχουν εξαλείψει τις επιθυμίες μας για μια ζωή ελεύθερη από τη βιομηχανική φυλακή. Τα βρέφη εξακολουθούν να γεννιούνται άγρια, εξακολουθούν να φυτρώνουν σπόροι, που δεν είναι τεχνητά εμπορεύματα, που διατηρούν τον άγριο σκοπό και τη μοναδικότητά τους, υπάρχουν ακόμη ποτάμια, που ακολουθούν το δρόμο τους προς τη θάλασσα και γελάμε και υποσχόμαστε το δικό μας πόλεμο στον πολιτισμό.

Αυτό, που είναι εφικτό και κατανοητό στις ζωές μας, είναι να ενταχθούμε στις ευρείες κοινωνικές εξεγέρσεις, όταν ίσως ξεσπάσουν και να ξεκινήσουμε τη δική μας προσωπική εξέγερση, όταν τα νερά θα είναι κατά τα άλλα ήρεμα, να αρνηθούμε τους καπιταλιστικούς-πατριαρχικούς ρόλους, να επιτεθούμε στις δομές και στους διαχειριστές της εκμετάλλευσης και να μπλοκάρουμε χειροπιαστά την ανάπτυξη και την οικονομία. Το σημερινό σύστημα είναι ευάλωτο, παρά την απόρθητη εμφάνισή του. Αδύνατα σημεία και αφύλαχτες δομές υπάρχουν – και πιο κοντά στο σπίτι μας, για πολλούς από εμάς, απ’ όσο μπορεί να φαντάζεστε. Και είναι πέραν κάθε αμφιβολίας ότι εμείς, που αντιστεκόμαστε στο σύστημα, μπορούμε με κάποιον πειραματισμό και με αποφασιστικότητα, να αποκτήσουμε τη θεωρητική και την πρακτική ικανότητα για να το αποσταθεροποιήσουμε. Εγκαταλείποντας τα πόστα μας και επιτιθέμενοι στο υπογάστριο του Λεβιάθαν, ανακτούμε τη δύναμή μας.

Αισθανόμαστε ότι η διεθνής ευαισθητοποίηση και η αλληλεγγύη είναι συμπληρωματικά κομμάτια των ατομικών μας αγώνων. Και οι μάχες πολλαπλασιάζονται μεταξύ πολλών σε αυτήν τη Γη. Οι μαχητικοί λαοί αγωνίζονται ενάντια στην επέκταση της υποδομής του πολιτισμού και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, όπως στη Susa Valley, στις Άλπεις και στο Kulon Progo, στις ακτές της Ινδονησίας. Σαμποτάζ από ομάδες συγγένειας, από το μπλοκάρισμα της οικοκτονίας του δάσους Khimki στη Ρωσία, έως τη διάλυση υποδομών για την απελευθέρωση φυλακισμένων και βασανισμένων ζώων, από τις Φιλιππίνες έως την Τσεχία. Η αντίσταση των αυτόχθονων, συμπεριλαμβανομένων των Mapuche στην Αργεντινή και στη Χιλή και των Adivasi στην Ινδία, που αψηφούν την υποταγή. Μαχητική αντικαπιταλιστική αντίσταση, που καλλιεργείται σε ένα όλο και πιο ευρύ φάσμα επικοινωνίας και ανάλυσης και διευκολύνεται από μεταφραστικούς και εκδοτικούς πυρήνες. Σε όλην την Ευρώπη, στέλνονται σήματα καπνού μαχητικής αλληλεγγύης από χώρες τόσο μακρινές μεταξύ τους, όπως η Ισπανία, η Φινλανδία και η Τουρκία και σύντροφοι συμβάλλουν ή συμπληρώνουν μαζικές εξεγέρσεις στη Λισσαβόνα, το Λονδίνο και την Αθήνα. Υπάρχουν εμπρηστικές πράξεις, που εξαπλώνονται μέσω του Καναδά, του Βελγίου, της Αργεντινής και της Αγγλίας. Το φάντασμα της αποφασιστικότητας του ένοπλου αγώνα επιστρέφει με αναρχικές αρχές, το “φάντασμα της ελευθερίας με το μαχαίρι ανάμεσα στα δόντια της”. Για να μην αναφερθούμε σε όλες τις άλλες ανεξιχνίαστες πραγματικότητες της άνομης εξέγερσης, καθώς παρά το συνένοχο νέφος της κοινωνικής αδιαφορίας, οι άνθρωποι απολαμβάνουν τη ρήξη με τις κυρίαρχες σχέσεις και με την ίδια τους την εξημέρωση και επανασυνδέονται με τη μνήμη μιας βαθύτερης αλληλεξάρτησης, ενώ απο-αποικιοποιούν τις ατομικές τους ζωές από τη μηχανή.

Διότι, τι από όσα προσφέρει αυτή η κοινωνία μπορεί οποιοσδήποτε από εμάς να το περιγράψει ως ελευθερία; Ελευθερία είτε να γίνεις αντικείμενο εκμετάλλευσης, είτε να πεινάσεις; Ελευθερία να διαλέξεις τη μάρκα Α, αντί της Β; Ελευθερία να ενεργείς ως “αρσενικό” ή “θηλυκό” και ως τίποτα άλλο πέρα από αυτά; Ελευθερία να προσκυνάς την εξουσία ή να τιμωρείσαι; Είναι ελευθερία το να γεννιέσαι διαχωρισμένος από τη γη, με πλάκες πεζοδρομίου και να προορίζεται να ζήσεις συγχρονισμένος με τους ρυθμούς της οικονομίας, αντί με αυτούς της Γης; Είναι ελευθερία να διαθέτεις ελάχιστης έως καμία δυνατότητα να επηρεάσεις τον καθημερινό σου περίγυρο, τον οποίο έχει αποικίσει και ελέγχει η ανωτερότητα του εμπορεύματος; Να μαγεύεσαι από τις όλο και πιο σύγρονες τεχνολογίες, που υποβαθμίζουν την πραγματική ανθρώπινη επαφή, που τώρα πια μονοπωλούν τον “ελεύθερο χρόνο” και τις εμπορικές περιοχές και τον χώρο εργασίας; Υπάρχει ελευθερία κάτω από κυβερνήσεις, που κυνηγούν το DNA σου, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σου και ζητούν βεβαίωση κατοικίας από την παιδική ηλικία; Ποια ελευθερία υπάρχει μέσα στα εργαστήρια, που κατασκευάζονται γονίδια, ελέγχονται και πατεντάρονται, με σκοπό τη χειραγώγηση των ίδιων των θεμελίων της ζωής στο ύψιστο επίπεδο; Αποτελεί ένδειξη ατόμων, που ζουν σε ελευθερία, ο αριθμός-ρεκόρ των περιστατικών καρκίνου και κατάθλιψης; Του διαβήτη, που προκαλείται από την παχυσαρκία, το αλκοόλ και την εξημερωμένη ζωή; Του θυμού στους δρόμους και της σεξουαλικής βίας; Το να βρίσκεσαι εκτεθειμένος σε κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης 300 φορές την ημέρα; Το να είσαι ελεύθερος να φορέσεις ρόλους, σύμφωνα με την υπεροχή της λευκής φυλής; Το να είσαι ελεύθερος να έχεις οποιαδήποτε άποψη σου επιτρέπουν τα ΜΜΕ (δηλαδή, απόψεις που στηρίζουν τα συμφέροντα των ισχυρών), εντέχνως καμουφλαρισμένη από τη μυθική “αντικειμενικότητα” και την ανειλικρινή κριτική; Ξεκάθαρα, δεν υπάρχει ουσιαστική ελευθερία σήμερα, για την οποία το άτομο δεν χρειάζεται να πολεμήσει τυράννους, μεγάλους, μικρούς ή εσωτερικευμένους.

Η σκοτεινή σκιά της καταστολής, επίσης, μεγαλώνει, με αυξημένη επιτήρηση και διασυνοριακές δικαστικές επιχειρήσεις στην Ιταλία, το σχηματισμό μια αντι-αναρχικής αστυνομικής μονάδας στο Μόντρεαλ, την παρενόχληση επαναστατικού περιεχομένου ιστοσελίδων στη Γαλλία, φιλίες ποινικοποιούνται, παντού περισσότεροι αγωνιστές βρίσκονται πίσω από τους τοίχους των φυλακών. Αλλά, ακόμα το καθεστώς δείχνει αδύναμο να σταματήσει το εύρος των διαφορετικών επιθέσεων και των ανατροπών, που αντιμετωπίζει η βία της ηρεμίας, η αυταρέσκεια της κοινωνικής “ειρήνης”…

Μπορούμε να κάνουμε μια επιλογή, αν δεν την έχουμε κάνει ήδη, ώστε αυτό να γίνει το σημείο-καμπή, όπου ξεκινάμε την αντεπίθεση. Επειδή, οι μέρες μας και ο πλανήτης, πάνω στον οποίο τις περνάμε, μπορεί απλά να είναι πιο πολύτιμα από το να έχουμε ένα όπλο στις πλάτες μας και έναν μπάτσο πάνω από τα κεφάλια μας.

Κάθε μέρα, μπορούμε να βρίσκουμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε τη θανατηφόρα μηχανή της δικής μας υποταγής. Η πρόκλησή μας είναι να ανακαλύψουμε τα εκατομμύρια τρόπους, ώστε να κάνουμε τη δική μας ζωή ένα λαμπερό φλεγόμενο κάρβουνο απελευθέρωσης, αναζητώντας ποια μέρη θα πιάσουμε. Ας εξεγερθούμε για τη διατήρηση της άγριας ελεύθερης ζωής στη Γη, για την κοινή χαρά της αγάπης και του αγώνα και βαθύτερα απ’ όλα, για τους ΕΑΥΤΟΥΣ ΜΑΣ και για την «αδέσμευτη, παιχνιδιάρικη συνέργεια των απελευθερωμένων Εγώ». Δεν υπάρχει μέρος να κρυφτούμε, παρά μόνο στην απάθεια και την παραίτηση, που αποτελούν την πιο βάρβαρη υποβάθμιση των ζωών μας, το να καθόμαστε ήσυχα και υπομονετικά περιμένοντας να πεθάνουμε, μακριά από όσα αναζητούμε στην ύπαρξη…

Σε αυτήν τη μία και μοναδική ζωή που έχουμε, δείχνουμε τα δόντια μας και ρίχνουμε τα ζάρια σε μια επίμονη προσπάθεια να ξεθάψουμε την ακεραιότητα και την ευχαρίστηση της εξέγερσης και να αδράξουμε εκείνες τις στιγμές εδώ και τώρα, που δίνουν κάποιο νόημα σε αυτόν τον βόθρο. Και αν η μάχη μας μοιάζει αδύνατη, απαντάμε ότι οι σημερινές μας ζωές μοιάζουν αδύνατες και η πραγματικότητα, έτσι κι αλλιώς, γελοιοποιεί όλες τις βεβαιότητες και όλες τις ιδεολογίες.

ΟΛΠΙΖΟΜΑΣΤΕ-ΣΤΟΧΕΥΟΥΜΕ-ΠΥΡΟΒΟΛΟΥΜΕ…

ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΕ ΠΟΛΕΜΟ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΥΛΑΚΗ

αγάπη και οργή από το Return Fire

Ολόκληρο το έντυπο, σε μορφή PDF, εδώ.

Ο Αναρχισμός μου

Λίγο παλαιότερα, σε ένα τεύχος της Umanita Nova(1), υπήρχε μια δημόσια συζήτηση μεταξύ των συντρόφων Enzo Martucci και Malatesta. Ο συγγραφέας αυτού του κειμένου αντιλαμβάνεται τον αναρχισμό από μια ατομικιστική οπτική και γι’ αυτό, μπαίνει στη συζήτηση.

Και θα δηλώσω αμέσως πως δε συμφωνώ καν με τον Martucci. Για παράδειγμα, εκεί που υποστηρίζει πως «αν υπάρχουν άτομα που πρέπει να συνεργαστούν με άλλους, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, υπάρχουν επίσης και δυνατές ατομικότητες, που αρκούνται στον εαυτό τους, για να διατηρήσουν και να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους». Αυτό, επαναλαμβάνω, δεν το πιστεύω. Νομίζω πως, λόγω ιδιοσυγκρασίας και χαρακτήρα, εγώ είμαι από αυτούς που προσπαθούν να είναι όσο αυτάρκεις γίνεται. Αλλά, δε μπορώ να το κάνω. Οι υλικές ανάγκες της ζωής είναι τόσο πολυάριθμες, που ακόμα χρειάζομαι άλλους για κάποια πράγματα.

Και οι πνευματικές ανάγκες; Η διανοητική ευχαρίστηση και διασκέδαση; Αν, για παράδειγμα, θέλω να κάνω έρωτα με περισσότερες από μία γυναίκες; Αν θέλω να πάω στο θέατρο; Αν θέλω να ανέβω σε αεροπλάνο; Και όταν κάνω αυτά τα πράγματα, τι γίνεται αν δε θέλω να τα κάνω μόνος μου; Τι μένει τότε από το ικανοποιημένο Εγώ μου;

Για μένα, η λογική του Εγώ μου είναι αυτή που το προστατεύει από την ανησυχία για τους άλλους. Οι στρατιώτες και οι στρατηγοί υποτίθεται πως δεν υπάρχουν για μένα, η επαφή δε σημαίνει τίποτα, εξυπηρετώ τον εαυτό μου με αυτούς, ακόμα και αν ουσιαστικά υπηρετώ αυτούς. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή η αντίληψή μου περί σκλαβιάς είναι τόσο χαμηλή και χυδαία, είτε επειδή το ένστικτό μου για εξέγερση δεν έχει τη δύναμη εκείνων, που απεχθάνομαι και που με σκλαβώνουν.

Όμως, δε μπορώ να συλλάβω την πραγματοποίηση ενός αναρχικού κουμμουνισμού, όπως εκείνον που λαχταράει ο Malatesta. Αν το πράγμα παραμένει ένας πόθος και μια φιλοδοξία, που όλοι έχουν, όπως έχω κι εγώ, τότε… όλα καλά. Και νομίζω πως σε αυτό το σημείο, ίσως εγώ -ο ατομικιστής- και ο κομμουνιστής Malatesta συμφωνούμε. Αλλά, γιατί παραπονέθηκε ο Malatesta σε ένα άρθρο του, πριν λίγο καιρό, για το ότι «δεν είμαστε αρκετά οργανωμένοι»; Τότε, γιατί γράφει, στα πλαίσια αυτής της δημόσιας συζήτησης: «Λέμε, με κάποιες αμφιβολίες, πως, κατά τη γνώμη μας, ο κομμουνιστικός τρόπος ζωής ταιριάζει με τον καλύτερο τρόπο στις ανάγκες των ατομικιστών, αλλά ποτέ δεν ονειρευτήκαμε να επιβάλλουμε τις ιδέες μας στους άλλους, πόσο μάλλον ένα στέρεο τρόπο ζωής». Και η οργάνωση που απαιτείς να υπάρξει; Για να ρίξει την τωρινή και κάθε επερχόμενη κυβέρνηση και να διεξάγει απαλλοτριώσεις; Αυτό είναι λογικό. Αλλά, ο κομμουνισμός θα συμβεί μόνο μέσω της «ελεύθερης προσκόλλησης σε αυτόν, των ανθρώπων».

Ρωτάω, αγαπητέ Malatesta, αν θα μπορούσα να θεωρήσω τον αναρχοκομμουνιστικό τύπο κοινωνίας τον καλύτερο… επειδή θα είναι μια κοινωνία αγγέλων, σε αντίθεση με τη σημερινή κοινωνία δαιμόνων, ενώ δεν ξέρω αν θα με ικανοποιούσε και αν θα ήταν πρακτικός. Μήπως προσπαθούμε να ξανακαρφώσουμε ένα σκουριασμένο καρφί; Και αν θέλω να ζήσω δίχως να παράγω για εσάς; Και αν από ένστικτο δεν επιθυμώ να ζήσω σε μια τέτοια κοινωνία μαζί σας; Θα μπορούσα, εύλογα, να ερωτηθώ «και τώρα τι κάνεις»; Κάνω τον εαυτό μου δυνατό, εξεγείρομαι και η κοινωνία με καταστέλλει με το… νόμο. Πώς θα με καταστείλει η κομμουνιστική κοινωνία;

Αλλά, αντιλαμβάνομαι πως μιλώ τόση ώρα για τον αναρχισμό των άλλων. Και ο δικός μου; Αντιλαμβάνομαι τον αναρχισμό από την πλευρά της καταστροφής. Σε αυτήν βρίσκεται η αριστοκρατική λογική της. Καταστροφή! Αυτή είναι η πραγματική ομορφιά του αναρχισμού. Θέλω να καταστρέψω οτιδήποτε με υποδουλώνει, με αποδυναμώνει και καταπιέζει τις επιθυμίες μου και θα ήθελα να περάσω πάνω από τα πτώματά τους. Όταν οι αναστολές, οι ενδοιασμοί και η συνείδηση, που υπάρχουν μέσα μου, με μετατρέπουν σε μη-χριστιανό σκλάβο τους, το εικονοκλαστικό μου πνεύμα τα καταστρέφει. Και όταν δεν τα νιώθω, κάποιος μπορεί να δει πως δεν υπάρχουν μέσα μου. Ναι, η εικονοκλαστική άρνηση είναι ό,τι πιο πρακτικό.

Και όταν αύριο εσείς πραγματώσετε την κομμουνιστική κοινωνία, θα είμαι ευχαριστημένος με την ομφαλοσκόπηση μου; Επιπλέον, εγώ δεν προσφέρω μια καλύτερη φιλοδοξία, για να έρθετε όλοι μαζί μας, ω προφητείες του σήμερα για την κομμουνιστική κοινωνία του αύριο.

Οι μάζες; Αυτές δε θα είναι ποτέ ικανές να συλλάβουν την ατομικότητα!

Στην πραγματικότητα, ο μοναδικός είναι εκείνος που καμώνει τα μεγάλα μυστικά, τα οποία δεν αντιλαμβάνονται καν εκείνοι που τα χαίρονται και τα εκμεταλλεύονται, η μοναδική θέληση της ατομικότητας είναι εκείνη που επιταχύνει την πρόοδο, η ατομικότητα είναι εκείνη που αναδύεται και υπερισχύει, η μεγάλη μάζα είναι μετριότητα, απόρριμμα, τροφή για τις αδηφάγες ορέξεις των κυβερνητών και των πολιτικών. Ο μοναχικός μηδενιστής είναι εκείνος που καταστρέφει τους ισχυρούς, ο εικονοκλάστης είναι εκείνος που καταστρέφει όλα τα παράλογα πιστεύω με την άρνησή του. Δε μπορεί να υπάρξει καμιά πραγματική ελευθερία στην ανοικοδόμηση. Και για αυτό, ό,τι δεν είναι ελεύθερο και καταστροφικό, δεν είναι αναρχικό. Η καταστροφική φιλοσοφία του Στίρνερ είναι αναντίρρητα πιο αληθινή από την ανοικοδόμηση του Κροπότκιν, όσο μαθηματική και αν είναι η τελευταία.

Armando Diluvi

Υποσημειώσεις:

1. H Umanita Nova είναι αναρχική εφημερίδα, που ξεκίνησε την κυκλοφορία της το 1920 και φιλοξενούσε υλικό διαφόρων τάσεων του αναρχισμού και της Αναρχίας καθώς και μεταξύ τους αντιπαραθέσεις, όπως αυτήν που αναφέρει ο συγγραφέας. Περνώντας από πολλές περιπέτειες, όπως έλλειψη πόρων, κρατική παρενόχληση, φασιστικές επιθέσεις και ευθεία καταστολή, συνεχίζει να υπάρχει ακόμα και σήμερα ως όργανο πλέον της Ιταλικής Αναρχικής Ομοσπονδίας.

2. Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στις 15 Αυγούστου του 1922, στο 3^ο τεύχος της αναρχικής έκδοσης Proletario.

Πηγή: The Anarchist Library

Μια κριτική, όχι ένα πρόγραμμα

Οπότε, ο αναρχικός ατομικιστής, έτσι όπως τον εννοώ εγώ, δεν έχει τίποτα να περιμένει {…} Θεωρώ ήδη τον εαυτό μου αναρχικό και δε θα μπορούσα να περιμένω τη συλλογική επανάσταση για να εξερθώ ή τον κομμουνισμό για να αποκτήσω την ελευθερία μου.

Renzo Novatore

Αντιλαμβάνομαι τον αναρχισμό από την πλευρά της καταστροφής. Από αυτό αποτελείται η αριστοκρατική λογική του. Η καταστροφή! Αυτή είναι η αληθινή ομορφιά του αναρχισμού. Θέλω να καταστρέψω όλα εκείνα που με υποδουλώνουν, με αποχαυνώνουν και καταπιέζουν τις επιθυμίες μου, θέλω να αφήσω τα πτώματά τους πίσω μου. Αναστολές, ενδοιασμοί, συνείδηση είναι πράγματα που κατέστρεψε το εικονοκλαστικό μου πνεύμα {…} Ναι, η εικονοκλαστική άρνηση είναι ό,τι πιο πρακτικό.

Armando Diluvi

Πρώτα απ’ όλα, δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς πρωτογονιστικό στην κριτική στον πολιτισμό, ιδιαίτερα όταν αυτή η κριτική είναι αναρχική και επαναστατική. Τέτοιες κριτικές υπήρχαν σχεδόν από τότε που υπήρχε αναρχικό κίνημα με επίγνωση του εαυτού του και ακόμα και χωρίς καν να συνδέεται με την κριτική στην τεχνολογία ή την πρόοδο (ο Dejacque θεωρούσε πως συγκεκριμένα τεχνολογικά επιτεύγματα θα επέτρεπαν στους ανθρώπους να ξεπεράσουν ευκολότερα τον πολιτισμό και από την άλλη πλευρά, ο Enrico Arrigoni, ψευδώνυμο Frank Brand, θεωρούσε τον πολιτισμό και τη βιομηχανική τεχνολογία εμπόδια στην αληθινή πρόοδο του ανθρώπου). Το αληθινό ερώτημα, κατά τη γνώμη μου, είναι εάν ο πρωτογονισμός βοηθάει καθόλου στην κατεύθυνση μιας αναρχικής και επαναστατικής κριτικής του πολιτισμού.

Η λέξη πρωτογονισμός μπορεί να σημαίνει δύο μάλλον διαφορετικά πράγματα. Πρώτον, μπορεί απλά να σημαίνει το να κάνουμε χρήση των πραγμάτων, που ξέρουμε για τις «πρωτόγονες» κοινωνίες(1), για να ασκήσουμε κριτική στον πολιτισμό. Αυτή η μορφή πρωτογονισμού φαίνεται μάλλον ακίνδυνη. Είναι, όμως; Αφήνοντας κατά μέρους την εξάρτηση στους ειδικούς, που ονομάζονται ανθρωπολόγοι, για τις πληροφορίες για τις «πρωτόγονες» κοινωνίες, υπάρχει ακόμα ένα πρόβλημα εδώ. Οι πραγματικές κοινωνίες, που αποκαλούμε «πρωτόγονες», ήταν και είναι, όπου υπάρχουν ακόμα, αληθινές σχέσεις μεταξύ πραγματικών, ζωντανών ανθρώπων, ατόμων που αναπτύσσουν μια αλληλεπίδραση με το περιβάλλον τους. Το να τους αντιλαμβάνεται κάποιος ως μοντέλο σύγκρισης, ήδη ενέχει την πραγμοποίηση αυτών των πραγματικών σχέσεων, μετατρέποντάς τες σε κάτι αφηρημένο -το «πρωτόγονο»-, μια εξιδανικευμένη εικόνα της «πρωτογονικότητας». Επομένως, η χρήση αυτής της μεθόδου κριτικής του πολιτισμού αφαιρεί τα ανθρώπινα και ατομικά χαρακτηριστικά των αληθινών ανθρώπων, που ζουν και έζησαν αυτές τις σχέσεις. Επιπροσθέτως, αυτό το είδος κριτικής δε μας προσφέρει κανένα πραγματικό εργαλείο κατανόησης του πώς να πολεμήσουμε τον πολιτισμό εδώ και τώρα. Στην καλύτερη περίπτωση, η πραγμοποιημένη, αφηρημένη έννοια του «πρωτόγονου» γίνεται ένα μοντέλο, ένα πρόγραμμα μιας πιθανής μελλοντικής κοινωνίας.

Αυτό με φέρνει στη δεύτερη σημασία του πρωτογονισμού -την ιδέα πως οι «πρωτόγονες» κοινωνίες προσφέρουν ένα μοντέλο για τη μελλοντική κοινωνία. Αυτοί, που υιοθετούν αυτή τη μορφή πρωτογονισμού, μπορούν δικαίως να αυτοαποκαλούνται πρωτογονιστές, επειδή όσο και να το αρνούνται, προωθούν ένα πρόγραμμα και μια ιδεολογία. Σε αυτήν του μορφή, θεωρώ πως ο πρωτογονισμός έρχεται σε σύγκρουση με την αναρχική σκέψη και δράση. Ο λόγος μπορεί να βρεθεί στην παραπάνω φράση του Νοβατόρε. Απλά, αντικαταστήστε τον «κομμουνισμό» με τον «πρωτογονισμό» και τη «συλλογική επανάσταση» με τη «βιομηχανική κατάρρευση» και όλα είναι ξεκάθαρα. Κατά τη γνώμη μου, μια από τις μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ του μαρξισμού και του αναρχισμού είναι πως ο τελευταίος δεν είναι απαραίτητα μια εσχατολογική εικόνα του μέλλοντος, το οποίο περιμένουμε, αλλά ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε τον κόσμο εδώ και τώρα. Επομένως, η επανάσταση για τους αναρχικούς δεν είναι κάποιες ιστορικές διαδικασίες, που εγγυώνται το μέλλον, αλλά κάτι που βιώνεται και δημιουργείται εδώ και τώρα. Ο πρωτογονισμός δε είναι πιο βιώσιμος στο τώρα από τον κομμουνισμό των μαρξιστών. Είναι και αυτός ένα πρόγραμμα για το μέλλον και βασίζεται σε απρόοπτα ενδεχόμενα, που είναι πέρα από τον έλεγχό μας. Επομένως, δεν έχει να κάνει με την αναρχική πρακτική, περισσότερο από ότι έχει να κάνει με αυτήν η εσχατολογία του Μαρξ.

Έχω ήδη καταδείξει το πώς ή ίδια η αντίληψη περί «πρωτόγονων» πραγμοποιεί τις πραγματικές ζωές και σχέσεις εκείνων που τους δίνεται αυτή η ταμπέλα. Αυτό εμφανίζεται μεταξύ εκείνων των πρωτογονιστών, που προσπαθούν να πραγματοποιήσουν τις ιδέες τους στο τώρα, με τον τρόπο που καταλήγει να ορίζεται αυτή η πρακτική. Με έναν τρόπο, που θυμίζει υπερβολικά μαρξισμό, η «πρωτόγονη» ζωή μειώνεται σε μια οικονομική αναγκαιότητα, μια σειρά ικανοτήτων -το άναμμα φωτιάς με τρυπάνι, το κυνήγι χρησιμοπιώντας ένα atlatl, το να μαθαίνουν τα βρώσιμα και ιαματικά φυτά, η κατασκευή τόξου, η κατασκευή απλών καταφυγίων κλπ.-, που μαθαίνονται με σκοπό την επιβίωση. Αυτά συμπληρώνονται με λίγη φυσική πνευματικότητα, βγαλμένη από κάποιο βιβλίο ή δανεισμένη από τις new age μαλακίες, ίσως με κάποια αναφορά στην επιστροφή στη «φυσική ενότητα». Αλλά, αυτό το τελευταίο δεν είναι απαραίτητο. Η ολότητα της ζωής των ανθρώπων, που αποκαλούνται πρωτόγονοι, αγνοείται, επειδή είναι στο μεγάλο της μέρος άγνωστη και τελείως απρόσιτη σε εκείνους, που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει εντός του βιομηχανικού καπιταλιστικού πολιτισμού, που πλέον κυριαρχεί στον κόσμο -εδώ συμπεριλαμβανόμαστε και όλοι εμείς, που εμπλεκόμαστε στην ανάπτυξη μιας αναρχικής κριτικής του πολιτισμού. Αλλά, ακόμα και στο επίπεδο των απλών ικανοτήτων επιβίωσης, ότι ακόμα και στις ΗΠΑ και στον Καναδά, όπου υπάρχουν αληθινές, αρκετά μεγάλες (αν και αρκετά κατεστραμμένες) άγριες εκτάσεις, πολύ λίγοι άνθρωποι θα μπορούσαν να συντηρήσουν τον εαυτό τους με αυτόν τον τρόπο. Έτσι, εκείνοι που μαθαίνουν αυτές τις ικανότητες, με σκοπό να ζήσουν σαν «πρωτόγονοι» κατά τη διάρκεια της δικιάς τους ζωής, δε σκέφτονται την καταστροφή του πολιτισμού (εκτός ίσως σαν μια αναπόφευκτη κατάσταση, για την οποία είναι προετοιμασμένοι), αλλά πως θα ξεφύγουν από αυτόν. Δεν τους το καταλογίζω αυτό, αλλά δεν έχει να κάνει καθόλου με την αναρχία ή με μια κριτική του πολιτισμού. Σε ένα πρακτικό επίπεδο, είναι πιο πολύ σαν ένα πιο εξελιγμένο «παίζουμε τους ινδιάνους», όπως οι περισσότεροι κάναμε σαν παιδιά εδώ στις ΗΠΑ, και στην πραγματικότητα, παίρνεται τόσο σοβαρά. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που γνωρίζω, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί με την ανάπτυξη «πρωτόγονων» ικανοτήτων στο όνομα του «αναρχοπρωτογονισμού», δείχνουν το πόσο έτοιμοι είναι για αυτήν τη ζωή με το χρόνο που περνάνε μπροστά από τον υπολογιστή, στήνοντας ιστοσελίδες, λαμβάνοντας μέρος σε ιντερνετικές συζητήσεις, στήνοντας logs κλπ. Συχνά, μου φαίνονται περισσότερο σαν υπερπολιτισμένα παιδιά, που παίζουν παιχνίδια ρόλων στα δάση, παρά αναρχικοί στη διαδικασία απόρριψης του πολιτισμού.

Μια αναρχική και επαναστατική κριτική του πολιτισμού δεν ξεκινάει με καμιά σύγκριση με παλαιότερες κοινωνίες ή με μελλοντικά ιδανικά. Ξεκινάει με τη σύγκρουσή μου, τη σύγκρουσή σας, με την άμεση πραγματικότητα του πολιτισμού μέσα στις ζωές μας, εδώ και τώρα. Είναι η συνειδητοποίηση πως το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, που αποκαλούμε πολιτισμό, μπορεί να υπάρξει μόνο κλέβοντας τις ζωές μας και σπάζοντάς τες σε κομματάκια, που χρησιμοποιεί η άρχουσα τάξη για την αναπαραγωγή της. Αυτή δεν είναι μια διαδικασία που συνέβη στο παρελθόν μια και καλή, αλλά που διαιωνίζεται κάθε στιγμή. Εδώ είναι που μπαίνει η αναρχική αντίληψη της ζωής. Κάθε στιγμή, πρέπει να προσπαθούμε να καθορίσουμε το πώς θα πάρουμε πίσω την ολότητα της ζωής μας, για να τη χρησιμοποιήσουμε ενάντια στην ολότητα του πολιτισμού. Επομένως, όπως λέει και ο Armando Diluvi, ο αναρχισμός μας είναι στην ουσία του καταστροφικός. Και ως τέτοιος, δεν έχει ανάγκη από μοντέλα και προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του πρωτογονισμού. Όπως είπε και ένας παλιός νεκρός, μουσάτος κλασικός του αναρχισμού «Το πάθος για καταστροφή είναι δημιουργικό πάθος». Και είναι κάτι, που μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα. (Ένας άλλος αντιεξουσιαστής επαναστάτης, μια-δυο γενιές αργότερα, αποκάλεσε την παθιασμένη καταστροφή «ένα σίγουρο τρόπο να αντλήσεις χαρά, άμεσα»).*

Έχοντας πει τα παραπάνω, δεν είμαι ενάντια στο να φαντάζεται κανείς, με μια διάθεση παιχνιδιού, κόσμους που θα έχουν απαλλαγεί από τον πολιτισμό. Αλλά, για να ενέχουν αυτές οι φαντασίες πραγματικά το στοιχείο του παιχνιδιού και τη δυνατότητα πειραματισμού, δε μπορούν να είναι μοντέλα, που προέρχονται από αφηρημένες αντιλήψεις είτε παλιών είτε μελλοντικών κοινωνιών. Κατά τη γνώμη μου, θα ήταν καλύτερα να αφήσουμε την ίδια την αντίληψη περί «κοινωνίας» πίσω μας και να σκεφτόμαστε σχέσεις, που διαπλέκονται και αλλάζουν διαρκώς μεταξύ μοναδικών και επιθυμητικών ατομικοτήτων. Μπορούμε να παίζουμε και να πειραματιστούμε μόνο τώρα, που η επιθυμία μας για το προφανές «αδύνατο» συναντά την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Αν ο πολιτισμός ήταν να εξαρθρωθεί όσο ζούμε, δε θα βρισκόμασταν σε έναν κόσμο με πλούσια δάση και πεδιάδες και υγιείς ερήμους, που θα έσφιζαν από άγρια ζωή. Αντίθετα, θα βρισκόμασταν σε έναν κόσμο γεμάτο με τα απομεινάρια του πολιτισμού –εγκαταλελειμμένα κτίρια, εργαλεία, μεταλλικά σκουπίδια κλπ.(2) Εκείνοι, των οποίων η φαντασία δε μένει αλυσοδεμένη στο ρεαλισμό ή σε μια πρωτογονιστική ηθική ιδεολογία, μπορούν να βρουν πολλούς τρόπους για να εξερευνήσουν, να παίξουν και να χρησιμοποιήσουν όλα αυτά -οι πιθανότητες είναι άπειρες. Αλλά, το πιο σημαντικό είναι πως αυτό είναι μία άμεση πιθανότητα και μία, που μπορεί να συνδεθεί ρητά με την καταστροφική επίθεση στον πολιτισμό. Και αυτή η αμεσότητα είναι εξόχως ουσιαστική, γιατί εγώ ζω τώρα, εσείς ζείτε τώρα, όχι σε μερικές εκατοντάδες χρόνια, όπου ένα επιβεβλημένο πρόγραμμα, που θα είχε στόχο το πρωτογονικό ιδανικό, ίσως κατάφερνε να δημιουργήσει έναν κόσμο, όπου αυτό το ιδανικό θα μπορούσε να γίνει παγκόσμιο βίωμα -αν οι πρωτογονιστές κάνουν την επανάστασή τους τώρα και εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους. Ευτυχώς, κανένας από τους πρωτογονιστές δε φαίνεται να στοχεύει σε τέτοια εξουσιαστικά επαναστατικά μέτρα, προτιμώντας να βασίζονται σε μια μυστικιστική μεταμόρφωση για να πραγματοποιηθεί το όνειρό τους (ίσως όπως το όραμα του φαντάσματος, που χορεύει στη θρησκεία των Ινδιάνων, σύμφωνα με το οποίο το τοπίο που κατασκεύασαν οι Ευρωπαίοι εισβολείς υποτίθεται θα ξεφλουδίσει, αφήνωντας πίσω του ένα παρθένο, άγριο τοπίο γεμάτο άφθονη ζωή).

Για αυτόν το λόγο, ίσως είναι λίγο άδικο να αποκαλείται το πρωτογονιστικό όραμα ένα πρόγραμμα (παρόλο που δε δίνω δεκάρα αν είμαι άδικος, καθώς δε με ενδιαφέρουν οι αστικές αξίες…). Ίσως, είναι περισσότερο κάτι σαν λαχτάρα. Όταν αναφέρω αυτά τα ερωτήματα σε πρωτογονιστές που γνωρίζω, μου λένε συχνά πως το πρωτογονιστικό όραμα αντανακλά τις «επιθυμίες» τους. Λοιπόν, αντιλαμβάνομαι διαφορετικά την επιθυμία από αυτούς. «Επιθυμίες», που έχουν τη βάση τους σε αφηρημένες και πραγμοποιημένες παραστάσεις -στην περίπτωση αυτή η παράσταση του «πρωτόγονου»-, είναι εκείνα τα φαντάσματα επιθυμιών(3), που καθοδηγούν την κατανάλωση εμπορευμάτων. Αυτό φαίνεται ρητά σε κάποιους πρωτογονιστές, όχι μόνο στην κατανάλωση βιβλίων θεωρητικών του πρωτογονισμού, αλλά και από τα λεφτά και/ή τις εργατοώρες που ξοδεύουν, για να αγοράσουν τις αποκαλούμενες «πρωτόγονες» ικανότητες από σχολεία που ειδικεύονται σε αυτό(4). Αλλά, αυτό το φάντασμα της επιθυμίας, αυτή η λαχτάρα για μια παράσταση, που δεν έχει καμία σύνδεση με την πραγματικότητα, δεν είναι μια πραγματική επιθυμία, γιατί το αντικείμενο μιας πραγματικής επιθυμίας δεν είναι μια αφηρημένη εικόνα, στην οποία κάποιος γαντζώνεται -μια εικόνα που μπορεί να την αγοράσει κανείς. Ανακαλύπτεται μέσα από τη δραστηριότητα και τις σχέσεις μέσα στον κόσμο, εδώ και τώρα. Η επιθυμία, όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ, είναι κίνητρο για να δράσεις, να σχηματίσεις σχέσεις, να δημιουργήσεις. Υπό αυτήν την έννοια, το αντικείμενό της λαμβάνει υπόσταση μόνο στην ικανοποίηση της επιθυμίας, στο βίωμά της. Εδώ, και πάλι, καταδεικνύεται η αναγκαιότητα της αμεσότητας. Και είναι μόνο υπό αυτήν την έννοια, που η επιθυμία γίνεται εχθρός του πολιτισμού, στον οποίο ζούμε, του οποίου η υπαρξη βασίζεται στην προσπάθεια να αντικειμενοποιήσει όλες τις σχέσεις και τις δραστηριότητες, να τις μετατρέψει σε πράγματα, που βρίσκονται πάνω από εμάς και μας καθορίζουν, να τους βάλει ταμπέλες, να τις θεσμοθετήσει και να τις εμπορευματοποιήσει. Επομένως, η επιθυμία είναι μάλλον ένα κίνητρο, παρά μια λαχτάρα και δρα άμεσα, επιτιθέμενη σε οτιδήποτε την εμποδίζει να προχωρήσει μπροστά με δύναμη. Ανακαλύπτει τα αντικέιμενά της στον κόσμο γύρω της, όχι σαν κάτι αφηρημένο, αλλά σαν πραγματικές σχέσεις. Γι’ αυτό, πρέπει να επιτεθεί στις θεσμοθετημένες σχέσεις, που παγώνουν τη δραστηριότητα με τη μορφή της ρουτίνας, του πρωτοκόλλου, της παράδοσης, της συνήθειας -σε πράγματα, που πρέπει να γίνουν στη σειρά. Σκεφτείτε το αυτό σε συνάρτηση με τις καταλήψεις, την απαλλοτρίωση, τη χρήση του χρόνου εργασίας κάποιου για τον εαυτό του, το γράψιμο με σπρέι κλπ και πώς αυτά συσχετίζονται ρητά με την καταστροφική δραστηριότητα.

Τελικά, αν φανταζόμαστε την εξάρθρωση του πολιτισμού, τη δραστήρια και συνειδητή καταστροφή του, όχι για να εφαρμόσουμε κάποιο πρόγραμμα ή για να βιώσουμε ένα συγκεκριμένο όραμα, αλλά για να ανοίξουμε και να επεκτείνουμε δίχως τέλος τις πιθανότητες για να πραγματώσουμε τους εαυτούς μας και να εξερευνήσουμε τις δυνατότητές μας και τις επιθυμίες μας, τότε μπορούμε να ξεκινήσουμε να το κάνουμε με τον τρόπο που ζούμε εδώ και τώρα, ενάντια στο υπάρχον. Αν, αντί να ελπίζουμε για έναν παράδεισο, αδράξουμε τη ζωή, τη χαρά και το θαυμάσιο τώρα, θα ζήσουμε μια πραγματικά αναρχική κριτική του πολιτισμού, που δεν έχει καμία σχέση με την εικόνα του «πρωτόγονου», αλλά με την άμεση ανάγκη μας να μην είμαστε πλέον εξημερωμένοι, την ανάγκη μας να είμαστε μοναδικοί και όχι δαμασμένες, ελεγχόμενες και καθορισμένες ταυτότητες. Έτσι, θα βρούμε τρόπους να αδράξουμε όλα αυτά, που μπορούμε να κάνουμε δικά μας και να καταστρέψουμε όλα αυτά, που που έχουν σκοπό να μας κατακτήσουν.

Vagabond Theorist

Σημειώσεις:

1. Η χρήση του όρου «πρωτόγονες» -που σημαίνει «πρώτες» ή «πρώιμες»- για κοινωνίες, οι οποίες έχουν υπάρξει στο σήμερα χωρίς να αναπτύξουν πολιτισμό, ενέχει κάποιες αμφισβητίσημες υποθέσεις. Πώς γίνεται κοινωνίες, που υπάρχουν τώρα, να είναι «πρώτες» ή «πρώιμες»; Εμφανίστηκαν μόλις τώρα; Σε έναν κόσμο, που βρίσκεται μονίμως σε κίνηση, έχουν παραμείνει με κάποιον τρόπο στατικές και απαράλλαχτες; Μπορεί η ανθρώπινη ανάπτυξη να συμβεί μόνο με έναν τρόπο -όπως η ανάπτυξη πολιτισμού; Και ποια από αυτές τις κοινωνίες είναι η πραγματική «πρωτόγονη»; Σίγουρα, δεν είναι όλες ίδιες ή δεν είναι καν όμοιες. Η ομογενοποίηση είναι χαρακτηριστικό του πολιτισμού, όχι άλλων κοινωνικών πραγματικοτήτων. Έτσι, το να τις βάζουμε όλες κάτω από την ίδια ταμπέλα είναι γελοίο… Έτσι, επλέγω να βάλω τη λέξη «πρωτόγονες» σε εισαγωγικά.

2. Εδώ εννοώ συγκεκριμένα μια συνειδητή, επαναστατική, αναρχική εξάρθρωση του πολιτισμού και όχι για την κατάρρευσή του. Η κατάρρευση δε θα ήταν ένα άμεσο γεγονός, που θα συνέβαινε μια και καλή. Στη διαδικασία της κατάρρευσης, δε θα αντιμετωπίζαμε μόνο τα απομεινάρια του πολιτισμού. Θα αντιμετωπίζαμε και τα ανθρώπινα σκουπίδια του, που θα ζούσαν ακόμα, με τη μορφή των πολιτικών, που θα είχαν μετατραπεί σε πολέμαρχοι για να διατηρήσουν την εξουσία τους, έχοντας στην κατοχή τους πολύ επικίνδυνα όπλα -τα αποκαλούμενα «όπλα μαζικής καταστροφής»-, τα οποία, κατά πάσα πιθανότητα, θα χρησιμοποιούσαν με αγριότητα. Τα επακόλουθα της κατάρρευσης θα είναι πιο καταστροφικά από οτιδήποτε έχουμε δει ως τώρα.

3. Ο ποιητής William Blake μιλάει για αυτές στο έργο Ο γάμος του Παραδείσου και της Κόλασης.

4. Αυτά τα πανάκριβα σχολεία επιτρέπουν σε αυτούς, που δεν έχουν τα απαραίτητα χρήματα, να παρακολουθούν με αντάλλαγμα απλήρωτη εργασία, μια μορφή εκμετάλλευσης, που κατ’ ευφημισμόν, ονομάζεται ανταλλαγή εργασίας, ένας όρος που εφευρέθηκε από την αριστερή πτέρυγα του new age -και έτσι, αναπόφευκτα, ένα κάρο μαλακίες σχεδιασμένες για να συγκαλύψουν αυτήν την εκμεταλλευτική σχέση.

* {ΣτΜ} Η πρώτη αναφορά εννοεί το Ρώσο αναρχικό Μιχαήλ Μπακούνιν και η δεύτερη το Γάλλο αναρχοατομικιστή Zo d’Axa.

Πηγή: Vagabond Theorist